Hãy tưởng tượng một phiên tòa, nơi một bên đương sự không thể nói hoặc hiểu ngôn ngữ được sử dụng. Nếu không có người phiên dịch, làm sao họ có thể bảo vệ quyền lợi của mình? Thực tế này cho thấy người phiên dịch đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra một môi trường tố tụng công bằng và minh bạch.
Người phiên dịch là ai trong tố tụng dân sự?
Theo Điều 81 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 thì:
– Người phiên dịch là người có khả năng dịch từ một ngôn ngữ khác ra tiếng Việt và ngược lại trong trường hợp có người tham gia tố tụng không sử dụng được tiếng Việt.
– Người phiên dịch được một bên đương sự lựa chọn hoặc các bên đương sự thỏa thuận lựa chọn và được Tòa án chấp nhận hoặc được Tòa án yêu cầu để phiên dịch.
– Người biết chữ của người khuyết tật nhìn hoặc biết nghe, nói bằng ngôn ngữ, ký hiệu của người khuyết tật nghe, nói cũng được coi là người phiên dịch.
– Trường hợp chỉ có người đại diện hoặc người thân thích của người khuyết tật nhìn hoặc người khuyết tật nghe, nói biết được chữ, ngôn ngữ, ký hiệu của người khuyết tật thì người đại diện hoặc người thân thích có thể được Tòa án chấp nhận làm người phiên dịch cho người khuyết tật đó.
Quyền, nghĩa vụ của người phiên dịch
Căn cứ Điều 82 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, người phiên dịch có những quyền và nghĩa vụ sau đây:
– Phải có mặt theo giấy triệu tập của Tòa án.
– Phải phiên dịch trung thực, khách quan, đúng nghĩa.
– Đề nghị người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng giải thích thêm nội dung cần phiên dịch.
– Không được tiếp xúc với người tham gia tố tụng khác nếu việc tiếp xúc đó làm ảnh hưởng đến tính trung thực, khách quan, đúng nghĩa khi phiên dịch.
– Được thanh toán các chi phí có liên quan theo quy định của pháp luật.
– Phải cam đoan trước Tòa án về việc thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình.
Bên cạnh đó, người phiên dịch phải từ chối phiên dịch hoặc bị thay đổi trong những trường hợp sau đây:
– Thứ nhất: khi đồng thời là đương sự, người đại diện, người thân thích của đương sự; hoặc có căn cứ rõ ràng cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.
– Thứ hai: họ đã tham gia tố tụng với tư cách là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người làm chứng, người giám định trong cùng vụ án đó.
– Thứ ba: khi họ đã tiến hành tố tụng với tư cách là Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên.
Thủ tục từ chối phiên dịch hoặc đề nghị thay đổi người phiên dịch
Việc từ chối phiên dịch hoặc đề nghị thay đổi người phiên dịch trước khi mở phiên tòa, phiên họp phải được lập thành văn bản nêu rõ lý do của việc từ chối hoặc đề nghị thay đổi. Đồng thời, phải được ghi vào biên bản phiên tòa, phiên họp.
(Căn cứ Điều 83 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015).
Quyết định việc thay đổi người phiên dịch
Theo Điều 84 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015:
- Trước khi mở phiên tòa, phiên họp: việc thay đổi người phiên dịch do Chánh án Tòa án quyết định.
- Tại phiên tòa, phiên họp, việc thay đổi người phiên dịch do Thẩm phán, Hội đồng xét xử, Hội đồng giải quyết việc dân sự quyết định sau khi nghe ý kiến của người bị yêu cầu thay đổi. Hội đồng xét xử, Hội đồng giải quyết việc dân sự thảo luận tại phòng nghị án và quyết định theo đa số.
- Trường hợp phải thay đổi người phiên dịch thì Thẩm phán, Hội đồng xét xử, Hội đồng giải quyết việc dân sự ra quyết định hoãn phiên tòa, phiên họp. Việc thay người phiên dịch khác cũng được thực hiện theo những quy định phía trên.
Xem thêm: Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự
