Đặt hàng nhưng giao “hàng giả – hàng nhái” – Có thể khởi kiện, đòi bồi thường thế nào?

Vấn đề đặt ra

Trong thời đại thương mại điện tử, việc mua hàng qua mạng đã trở thành thói quen của nhiều người. Tuy nhiên, không ít trường hợp người tiêu dùng đặt hàng chính hãng nhưng khi nhận lại là hàng giả, hàng nhái, chất lượng kém, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ gây hại sức khỏe.

Cơ sở pháp lý áp dụng

Các quy định điều chỉnh vấn đề này gồm:

• Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 (có hiệu lực từ 01/7/2024).
• Bộ luật Dân sự 2015 (quy định về hợp đồng và bồi thường thiệt hại).
• Luật Thương mại 2005 (nghĩa vụ của bên bán, bên mua).
• Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi 2022 (về hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp).
• Nghị định 98/2020/NĐ-CP (xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại).

Quyền của người tiêu dùng khi nhận hàng giả – hàng nhái

Theo Điều 4 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, người tiêu dùng có các quyền quan trọng sau:

• Yêu cầu tổ chức, cá nhân kinh doanh bảo vệ quyền lợi khi quyền lợi bị xâm phạm.
• Yêu cầu bồi thường thiệt hại khi hàng hóa không đúng chất lượng, nguồn gốc.
• Nhận đầy đủ, trung thực thông tin về hàng hóa, dịch vụ.
• Khiếu nại, tố cáo hoặc khởi kiện để bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Hành vi giao hàng giả, hàng nhái vi phạm nghĩa vụ cung cấp hàng hóa đúng hợp đồng (Điều 34 Luật BVQLNTD 2023) và có thể bị xử lý hành chính, thậm chí hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội sản xuất, buôn bán hàng giả (Điều 192, 193 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2025).

Các bước xử lý khi nhận hàng giả – hàng nhái

Bước 1 – Thu thập chứng cứ

• Giữ hóa đơn, chứng từ thanh toán, hợp đồng hoặc thông tin đặt hàng.
• Chụp ảnh, quay video hàng hóa nhận được, bao bì, nhãn mác, mã vận đơn, tin nhắn trao đổi.

Bước 2 – Khiếu nại trực tiếp với người bán

Yêu cầu đổi trả hàng, hoàn tiền và bồi thường chi phí liên quan.

Khi tranh chấp phát sinh giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh sẽ được giải quyết thông qua các phương thức sau đây: Thương lượng; hòa giải; trọng tài hoặc Tòa án.

Bước 3 – Nhờ cơ quan bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng can thiệp

Gửi đơn đến Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (thuộc Bộ Công Thương), Hội Bảo vệ người tiêu dùng hoặc Sở Công Thương.

Phản ánh tới cơ quan Quản lý thị trường để xử lý hành vi buôn bán hàng giả.

Bước 4 – Khởi kiện ra Tòa án

Căn cứ: Điều 70, 71, 72, 73 Luật BVQLNTD 2023 quy định về việc giải quyết tranh chấp phát sinh giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh.

• Hồ sơ khởi kiện gồm: đơn khởi kiện, chứng cứ, giấy tờ nhân thân, tài liệu chứng minh thiệt hại.
• Yêu cầu Tòa án buộc người bán hoàn tiền, bồi thường và chấm dứt hành vi vi phạm.

Mức bồi thường có thể yêu cầu

Căn cứ Luật BVQLNTD 2023 và Điều 360, 419 Bộ luật Dân sự 2015, người tiêu dùng có thể yêu cầu:

• Hoàn trả số tiền đã thanh toán.
• Bồi thường chi phí phát sinh: vận chuyển, giám định, đi lại…
• Bồi thường thiệt hại về sức khỏe, tài sản nếu hàng giả gây hại.
• Bồi thường tổn thất tinh thần nếu có thiệt hại về sức khỏe hoặc tính mạng.

Lưu ý khi khởi kiện

• Nên giám định hàng hóa để có căn cứ rõ ràng chứng minh là hàng giả/hàng nhái.
• Nếu hàng hóa ảnh hưởng đến sức khỏe, nên kèm theo hồ sơ y tế để yêu cầu bồi thường.
• Trường hợp nhiều người bị cùng một đơn vị giao hàng giả, có thể khởi kiện tập thể để tiết kiệm thời gian, chi phí và tăng sức thuyết phục.

Kết luận

Hành vi giao “hàng giả – hàng nhái” không chỉ vi phạm hợp đồng mà còn xâm phạm nghiêm trọng quyền lợi người tiêu dùng. Người mua có quyền khiếu nại, khởi kiện và yêu cầu bồi thường dựa trên Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023.

Để bảo vệ quyền lợi, cần lưu giữ chứng cứ đầy đủ, thực hiện các bước khiếu nại và khởi kiện đúng trình tự. Việc chủ động hiểu và sử dụng quyền của mình là cách hiệu quả nhất để ngăn chặn tình trạng hàng giả, hàng nhái trên thị trường.

Xem thêm 

Quyền lợi của người tiêu dùng dễ bị tổn thương có gì đặc biệt?

Quyền và nghĩa vụ mà người tiêu dùng cần biết năm 2025

Trách nhiệm bảo đảm an toàn thông tin cho người tiêu dùng

Bồi thường thiệt hại: Có nguyên tắc, có giới hạn