Ngủ gật, mất tập trung khi lái xe – Ranh giới giữa lỗi vô ý và tội phạm

1. Thực trạng đáng lo ngại

Trong đời sống giao thông hiện nay, không ít vụ tai nạn nghiêm trọng bắt nguồn từ việc người điều khiển phương tiện ngủ gật hoặc mất tập trung. Nguyên nhân phổ biến có thể là lái xe đường dài, làm việc quá sức, không nghỉ ngơi đầy đủ, hoặc vừa điều khiển vừa sử dụng điện thoại. Đây là tình huống dễ gặp, song việc xác định trách nhiệm pháp lý của người gây tai nạn lại không đơn giản: họ chỉ vi phạm hành chính, hay đã đủ yếu tố cấu thành tội phạm?

2. Căn cứ pháp luật

Căn cứ theo Điều 260 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) quy định tội “Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ”. Theo đó, chỉ khi hành vi vi phạm an toàn giao thông gây hậu quả nghiêm trọng thì người điều khiển phương tiện mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Điểm mấu chốt là phải xác định lỗi của người điều khiển. Trong trường hợp ngủ gật hoặc mất tập trung, cần làm rõ đây có phải là lỗi vô ý do cẩu thả hay là tình huống bất khả kháng do sức khỏe, bệnh lý đột ngột.

3. Ranh giới giữa vi phạm hành chính và tội phạm

Xử lý hành chính:

Người lái xe mệt mỏi, không tập trung, sử dụng điện thoại khi lái xe nhưng chưa gây hậu quả thì bị xử phạt theo Nghị định 100/2019/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 123/2021/NĐ-CP). Các hành vi điển hình: không chú ý quan sát, điều khiển phương tiện trong tình trạng sức khỏe không bảo đảm.

Truy cứu hình sự:

Khi hành vi ngủ gật hoặc mất tập trung dẫn đến tai nạn gây chết người, thương tích nghiêm trọng hoặc thiệt hại lớn về tài sản, trách nhiệm hình sự sẽ được đặt ra. Trong những trường hợp này, lỗi của người lái thường bị xác định là lỗi vô ý do cẩu thả, vì họ có thể nhận thức được nguy cơ nhưng vẫn cố tình tiếp tục điều khiển phương tiện.

4. Khó khăn trong thực tiễn

Việc phân định ranh giới không phải lúc nào cũng rõ ràng:

• Trường hợp người điều khiển bị đột quỵ, hạ đường huyết, hoặc sự cố sức khỏe đột ngột, thì có thể được xem xét loại trừ trách nhiệm hình sự, bởi lỗi không thuộc về họ.
• Ngược lại, nếu lái xe biết mình thiếu ngủ, kiệt sức nhưng vẫn cố lái đường dài, đây là lỗi chủ quan, khả năng bị xử lý hình sự là rất cao.

5. Kiến nghị và khuyến nghị

Về pháp luật:

• Nên có hướng dẫn chi tiết hơn về cách xác định lỗi vô ý trong các vụ tai nạn do ngủ gật, mất tập trung, nhằm đảm bảo việc áp dụng pháp luật được thống nhất.

Về ý thức xã hội:

• Người tham gia giao thông cần chủ động nghỉ ngơi trước khi lái xe, tuyệt đối không điều khiển phương tiện khi cơ thể không đảm bảo. Đối với doanh nghiệp vận tải, cần quy định chặt chẽ về thời gian lái xe, tránh tình trạng ép tài xế chạy liên tục, làm gia tăng nguy cơ tai nạn.

6. Kết luận

Ngủ gật hay mất tập trung khi lái xe tưởng chừng chỉ là “tai nạn nghề nghiệp”, nhưng thực chất có thể dẫn đến hậu quả pháp lý rất nặng nề. Ranh giới giữa xử phạt hành chính và truy cứu hình sự phụ thuộc vào hậu quả xảy ra và mức độ lỗi vô ý. Người lái xe cần nhận thức rõ điều này để bảo vệ bản thân và sự an toàn của cộng đồng.

Xem thêm 

Quyền lợi của người tiêu dùng dễ bị tổn thương có gì đặc biệt?

Quyền và nghĩa vụ mà người tiêu dùng cần biết năm 2025

Trách nhiệm bảo đảm an toàn thông tin cho người tiêu dùng

Bồi thường thiệt hại: Có nguyên tắc, có giới hạn