1. Khái niệm bảo hiểm xã hội
Chế độ bảo hiểm xã hội là tổng hợp những quy định của pháp luật, do Nhà nước ban hành, nhằm bảo vệ quyền lợi của người lao động khi người dân gặp phải các rủi ro như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, tai nạn nghề nghiệp, hoặc nghỉ hưu.
Theo luật Bảo hiểm xã hội Việt Nam, chế độ bảo hiểm xã hội là một trong những chính sách an sinh quan trọng của Nhà Nước
2. Các chế độ bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội bao gồm các chế độ sau:
a. Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Căn cứ Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 quy định về các đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc bao gồm:
- Người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên.
- Cán bộ, công chức, viên chức;
- Công nhân và viên chức quốc phòng, công nhân công an, người làm công tác khác trong tổ chức cơ yếu;
- Sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân nhân;
- Hạ sĩ quan, binh sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ nghĩa vụ công an nhân dân; học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí;
- Dân quân thường trực;
- Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố;
- Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh tham gia theo quy định của Chính phủ;
- Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật
b. Bảo hiểm xã hội tự nguyện
Dành cho những người không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc nhưng muốn tham gia để hưởng các chế độ bảo hiểm khi đủ điều kiện. Quy định tại khoản 4 Điều 3 luật bảo hiểm xã hội 2024 quy định về đối tượng bảo hiểm xã hội tự nguyện:
- Công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc và không phải là người đang hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội, trợ cấp hằng tháng;
- Đối tượng thuộc bảo hiểm xã hội bắt buộc nhưng đang tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc. Trừ trường hợp có thỏa thuận giữa người lao động và công ty
3.Mức đóng bảo hiểm xã hội
a. Đối với các trường hợp đóng bảo hiểm bắt buộc
Tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội được quy định cụ thể:
- 32% tiền lương tháng đóng BHXH
- Người lao động đóng 10,5% ( bao gồm 8% vào quỹ hưu trí, tử tuất, 1% bảo hiểm thất nghiệp, 1,5% bảo hiểm y tế
- Người sử dụng lao động đóng: 21,5% (bao gồm 14% vào quỹ hưu trí, tử tuất; 3% vào quỹ ốm đau, thai sản; 0,5% vào quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; 1% bảo hiểm thất nghiệp; 3% bảo hiểm y tế).
b. Đối với các trường hợp đóng bảo hiểm tự nguyên
- Mức đóng hằng tháng bằng 22% mức thu nhập tháng do người lao động lựa chọn.
- Mức thu nhập tháng tối thiểu bằng mức chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn (1.500.000 đồng/tháng).
- Mức thu nhập tháng tối đa bằng 20 lần mức lương cơ sở.
- Nhà nước hỗ trợ tiền đóng BHXH tự nguyện cho một số đối tượng.
4. Quyền lợi được hưởng BHXH
Chế độ ốm đau
- Trợ cấp dài ngày hoặc ngắn ngày
- Dưỡng sức và phục hồi sức khỏe ốm đau
Chế độ thai sản
- Trợ cấp khi sinh con
- Trợ cấp dưỡng sức, phục hồi sau khi sinh con và trong thời gian nuôi con nhỏ
Chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp
- Trợ cấp một lần hoặc hàng tháng khi giảm khả năng lao động
- Trợ cấp khi qua đời do tại nạn lao động, bệnh nghề nghiệp
- Trợ cấp dưỡng sức, phục hồi sức khỏe.
5. Thủ tục hưởng Bảo hiểm xã hội
Tùy vào từng chế độ mà thủ tục hưởng BHXH có thể khác nhau. Các giấy tờ cần chuẩn bị chung cơ bản cho cả hai chế độ
- Sổ bảo hiểm xã hội
- Chứng minh nhân dân/ Căn cước công dân
- Các giấy tờ chứng mình điều kiện hưởng, ví dụ như: giấy chứng nhận nghỉ việc, giấy chứng tử, giấy khám bệnh,…)
Kết Luận
Bảo hiểm xã hội là chế độ an sinh của Nhà nước nhằm bảo vệ quyền lợi của người lao động và người dân trong các trường hợp liên quan đến sức khỏe, tính mạng. Do đó cần theo dõi đóng bảo hiểm xã hội đầy đủ, nắm rõ các vấn để pháp lý để đảm bảo cho quyền lợi của bản thân
