1. Khái niệm phòng vệ chính đáng
Phòng vệ chính đáng là một khái niệm quan trọng trong luật hình sự, là hành vi của một người nhằm bảo vệ quyền hoặc lợi ích hợp pháp của mình, của người khác trước hành vi xâm phạm trái pháp luật. Tại điều 22 Bộ luật hình sự 2015 quy định về phòng vệ chính đáng, theo đó người thực hiện hành vi gây thương tích trong trường hợp phòng vệ chính đáng sẽ không bị coi là tội phạm
2. Các yếu tố cấu thành phòng vệ chính đáng
Hành vi phòng vệ chính đáng phải đáp ứng đồng thời các yếu tố sau:
- Phải có hành vi xâm phạm: Hành vi xâm phạm phải là hành vi trái pháp luật, xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, của tổ chức, của cá nhân.
- Hành vi xâm phạm đang diễn ra hoặc có nguy cơ thực tế: Hành vi xâm phạm đã bắt đầu hoặc có thể xảy ra ngay lập tức.
- Mức độ chống trả cần thiết: Hành vi chống trả phải tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi xâm phạm. Không được chống trả quá mức cần thiết.
- Mục đích phòng vệ: Mục đích của hành vi chống trả là để bảo vệ lợi ích hợp pháp, không được nhằm mục đích khác
3. Hành vi vượt quá phòng vệ chính đáng
- .Hành vi phòng vệ nhưng vượt quá mức cần thiết, gây ra hậu quả nghiêm trọng hơn mức cần thiết để ngăn chặn hành vi xâm phạm Trong trường hợp này người thực hiện có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nhưng được xem xét giảm nhẹ trách nhiệm
4.Cố ý gây thương tích khi phòng vệ chính đáng
- Trong một số trường hợp, người phòng vệ có thể gây thương tích cho người tấn công. Tuy nhiên, hành vi này chỉ được coi là hợp pháp nếu nó đáp ứng được các điều kiện của phòng vệ chính đáng.
- Nếu hành vi gây thương tích vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, người phòng vệ sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội cố ý gây thương tích được xử lý theo Điều 136 Bộ luật hình sự về “ Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác trong khi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng”
5. Trách nhiệm pháp lý khi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng
Theo Điều 136 Bộ luật Hình sự 2015:
- Người có hành vi cố ý gây thương tích do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
- Nếu gây thương tích với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% trở lên hoặc gây hậu quả nghiêm trọng khác, mức phạt có thể từ 01 năm đến 03 năm tù.
6. Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự
Trường hợp một người bị truy cứu trách nhiệm vì vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, gây ra những hậu quả, các tình tiết sau có thể được xem xét để giảm nhẹ hình phạt( Điều 51 bộ luật tố tụng hình sự 2015)
- Hành vi xâm phạm ban đầu có tính chất nguy hiểm cao.
- Người phòng vệ có tâm lý hoảng loạn, thiếu kiểm soát.
- Người thực hiện hành vi có nhân thân tốt, chưa có tiền án tiền sự.
- Đã khắc phục hậu quả hoặc được bị hại xin giảm nhẹ trách nhiệm.
