DỮ LIỆU ĐIỆN TỬ, THÔNG ĐIỆP DỮ LIỆU VÀ GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ - GIÁ TRỊ PHÁP LÝ VÀ GIÁ TRỊ CHỨNG MINH

5/5 - (1 bình chọn)

Trong bối cảnh kỷ nguyên số bùng nổ, cách chúng ta tương tác, kinh doanh và thực hiện giao dịch đã thay đổi sâu sắc. Các khái niệm như “dữ liệu”, “dữ liệu điện tử”, “thông điệp dữ liệu” và “giao dịch điện tử” ngày càng trở nên phổ biến. Tuy nhiên, không ít người vẫn còn nhầm lẫn về bản chất và vai trò pháp lý của chúng. Việc hiểu đúng các khái niệm này là tối quan trọng để đảm bảo tính hợp pháp, an toàn và hiệu quả cho mọi giao dịch trong môi trường số.

Bài viết này sẽ phân tích chuyên sâu, làm rõ mối quan hệ giữa dữ liệu, dữ liệu điện tử và giao dịch điện tử dưới góc độ pháp lý Việt Nam, giúp cá nhân và doanh nghiệp nắm vững các quy định, từ đó áp dụng hiệu quả vào thực tiễn.

I. DỮ LIỆU VÀ DỮ LIỆU ĐIỆN TỬ – Từ khái niệm thô đến giá trị pháp lý

Để bắt đầu, chúng ta cần phân biệt rõ ràng giữa dữ liệu và dữ liệu điện tử.

Dữ liệu (Data) – Nền tảng của mọi thông tin

Dữ liệu là những sự kiện, số liệu, ký hiệu, hình ảnh, âm thanh hoặc dạng tương tự (khoản 6 Điều 3 Luật Giao dịch điện tử) ở dạng thô, chưa được xử lý hay tổ chức. Nó là “nguyên liệu” ban đầu, tự thân chưa mang một ý nghĩa cụ thể nào cho con người nếu không được sắp xếp, phân tích hoặc đặt trong một ngữ cảnh nhất định.
Chẳng hạn, một chuỗi số “123456789” là dữ liệu thô. Nó có thể là số điện thoại, mã sản phẩm, hoặc bất kỳ thứ gì khác. Dữ liệu chỉ thực sự trở thành thông tin khi nó được xử lý, tổ chức và mang lại ý nghĩa, ví dụ: “Số điện thoại của khách hàng: 0123456789”.

Dữ liệu điện tử

Dữ liệu điện tử là một dạng đặc biệt của dữ liệu, được định nghĩa rõ ràng trong pháp luật Việt Nam. Theo Khoản 1 Điều 99 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 (quy định tương tự tại Khoản 6,7 Điều 3 Luật Giao dịch điện tử 2023), dữ liệu điện tử là “dữ liệu được tạo ra, lưu trữ, truyền đi hoặc nhận được bởi phương tiện điện tử.”

Điểm khác biệt cốt lõi khiến dữ liệu điện tử là một tập hợp con và có tính đặc thù so với dữ liệu nói chung nằm ở môi trường tồn tại và phương tiện tạo lập/ xử lý. Dữ liệu có thể tồn tại ở dạng phi điện tử (văn bản giấy, lời nói trực tiếp), nhưng dữ liệu điện tử bắt buộc phải được tạo ra, lưu trữ hoặc truyền tải qua các phương tiện điện tử như máy tính, điện thoại, máy chủ, USB, v.v. Điều này mang lại cho dữ liệu điện tử những đặc điểm riêng biệt về khả năng lưu trữ, truyền tải tốc độ cao và xử lý tự động, đồng thời cũng đặt ra các yêu cầu pháp lý riêng về an toàn thông tin và bảo mật.

II. THÔNG ĐIỆP DỮ LIỆU (Data message) – Cầu nối pháp lý trong giao dịch điện tử

Nếu nói dữ liệu điện tử là những viên gạch, thì thông điệp dữ liệu chính là những bức tường, những cấu trúc hoàn chỉnh được xây dựng từ những viên gạch đó, mang mục đích và ý nghĩa cụ thể.

Từ Dữ liệu điện tử đến Thông điệp dữ liệu

Thông điệp dữ liệu là tập hợp các dữ liệu thô đã được tổ chức, cấu trúc và mang một nội dung, một thông điệp cụ thể. Theo Khoản 4 Điều 3 Luật Giao dịch điện tử 2023, thông điệp dữ liệu được định nghĩa là “thông tin được tạo ra, được gửi, được nhận, được lưu trữ bằng phương tiện điện tử.”

Đặc điểm nổi bật của thông điệp dữ liệu là khả năng đại diện cho ý chí của các bên trong giao dịch. Nó được tạo ra với một mục đích giao tiếp rõ ràng, có thể là một lời đề nghị giao kết hợp đồng, một chấp thuận, một thông báo, hoặc một xác nhận giao dịch.

Giá trị pháp lý của Thông điệp dữ liệu

Trong kỷ nguyên số, thông điệp dữ liệu đã được pháp luật Việt Nam thừa nhận rộng rãi về giá trị pháp lý, trở thành “cầu nối” vững chắc cho các giao dịch điện tử:

Thứ nhất, có giá trị như văn bản (Điều 12 Luật Giao dịch điện tử 2023): Thông điệp dữ liệu có giá trị như văn bản nếu thông tin chứa trong đó có thể truy cập và sử dụng được để tham chiếu toàn vẹn kể từ khi được tạo ra lần đầu dưới dạng hoàn chỉnh. Điều này cho phép email, tin nhắn điện tử, hoặc các tài liệu số khác có giá trị pháp lý tương đương văn bản giấy truyền thống.

Thứ hai, có giá trị như bản gốc (Điều 13 Luật Giao dịch điện tử 2023): Thông điệp dữ liệu được coi là bản gốc nếu đáp ứng các điều kiện về tính toàn vẹn của thông tin và có khả năng xác định được người khởi tạo. Điều này mở đường cho việc lưu trữ và sử dụng các tài liệu gốc dưới dạng điện tử, giảm thiểu phụ thuộc vào bản cứng.

Thứ ba, có giá trị chứng cứ (Điều 14 Luật Giao dịch điện tử 2023): Thông điệp dữ liệu được chấp nhận làm chứng cứ trong tố tụng. Giá trị chứng cứ của nó được đánh giá dựa trên độ tin cậy của cách thức tạo lập, lưu trữ, truyền gửi; tính toàn vẹn của thông tin; và khả năng xác định người khởi tạo thông điệp.

Đặc biệt, sự xuất hiện của chữ ký số và dấu thời gian điện tử càng làm tăng cường giá trị pháp lý, tính xác thực và tính toàn vẹn của thông điệp dữ liệu, đảm bảo rằng thông điệp đó không bị thay đổi sau khi được ký và có thể xác định chính xác thời điểm được tạo ra.

Một số ví dụ về thông điệp dữ liệu phổ biến hiện nay như:

– Email: Bao gồm người gửi, người nhận, tiêu đề, nội dung thư (văn bản), và các tệp đính kèm (dữ liệu). Toàn bộ gói thông tin này tạo thành một thông điệp có ý nghĩa.
– Tin nhắn Zalo/SMS: Chứa nội dung văn bản cụ thể, người gửi, người nhận, thời gian gửi, truyền tải một thông tin giao tiếp.
– Hợp đồng điện tử: Là một thông điệp dữ liệu chứa đựng các điều khoản của hợp đồng được tạo lập và trao đổi bằng phương tiện điện tử.
– Hóa đơn điện tử: Chứa các thông tin về hàng hóa, dịch vụ, giá trị, thuế… được truyền tải dưới dạng điện tử.

III. GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ – Kết quả cuối cùng

Từ nền tảng dữ liệu điện tử và thông điệp dữ liệu, khái niệm giao dịch điện tử ra đời và phát triển mạnh mẽ, trở thành một phần không thể thiếu của thị trường.

Giao dịch điện tử là “giao dịch được thực hiện bằng phương tiện điện tử” (Khoản 1 Điều 3 Luật Giao dịch điện tử 2023). Phạm vi của giao dịch điện tử rất rộng lớn, một số lĩnh vực chủ yếu có thể kể đến như Thương mại điện tử, Tài chính – Ngân hàng, Y tế – Giáo dục,

– Thương mại điện tử: Mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ trực tuyến.
– Giao dịch tài chính – ngân hàng: Chuyển khoản, thanh toán online, giao dịch chứng khoán điện tử.
– Hành chính công: Nộp hồ sơ trực tuyến, cấp phép điện tử.
– Y tế, giáo dục: Khám bệnh từ xa, học trực tuyến, quản lý hồ sơ điện tử.

Vì giao dịch điện tử là một dạng giao dịch, và do đó, mang đầy đủ các tính chất chung của một giao dịch thông thường như: phản ánh đầy đủ ý chí của các bên tham gia (mua, bán, thuê, tặng cho, thỏa thuận…), được thể hiện thông qua các thông điệp dữ liệu (có thể là email, tin nhắn, click chuột vào nút “mua hàng”, hoặc các lệnh điện tử khác); có mục đích pháp lý rõ ràng và thiết lập, thay đổi, chấm dứt quyền và nghĩa vụ pháp lý giữa các bên tham gia giao dịch, … Đồng thời, những nội dung của giao dịch điện tử cũng bao gồm đầy đủ các yếu tố của giao dịch truyền thống: chủ thể, đối tượng, điều khoản và điều kiện (thể hiện qua đề nghị, chấp thuận điện tử), phương thức thực hiện (thanh toán, giao nhận điện tử) và bằng chứng giao dịch (thông điệp dữ liệu có giá trị pháp lý).

Tuy nhiên, giao dịch điện tử tồn tại những đặc điểm đặc thù khiến nói khác biệt với những giao dịch thông thường, nổi bật nhất là tính điện tử Đây là yếu tố cốt lõi. Giao dịch điện tử không diễn ra trực tiếp bằng giấy tờ vật lý hay lời nói, mà thông qua “phương tiện điện tử” bao gồm phần cứng, phần mềm, hệ thống thông tin hoặc các công nghệ khác như công nghệ thông tin, điện, điện tử, kỹ thuật số, từ tính, truyền dẫn không dây, quang học, điện từ (Khoản 2 Điều 3 Luật Giao dịch điện tử 2023). Điều này cho thấy phạm vi rộng lớn của các công cụ có thể được sử dụng, từ máy tính, điện thoại thông minh đến các hệ thống mạng phức tạp.

Việc đảm bảo tính toàn vẹn, xác thực và an toàn của dữ liệu điện tử và thông điệp dữ liệu là yếu tố sống còn để đảm bảo giá trị pháp lý, độ tin cậy của giao dịch điện tử. Do đó, mọi sơ hở trong quá trình xử lý dữ liệu điện tử đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu lực của thông điệp dữ liệu và do đó, làm mất đi giá trị của toàn bộ giao dịch.

Các giao dịch điện tử mang lại nhiều ưu điểm vượt trội như sự tiện lợi, nhanh chóng, tiết kiệm chi phí và khả năng mở rộng thị trường không giới hạn địa lý. Tuy nhiên, giao dịch điện tử cũng đang tồn tại những hạn chế nhất định mà nếu không có sự quản lý kịp thời từ phía Nhà nước thì sẽ tạo không gian và điều kiện để kẻ xấu lợi dụng sơ hở nhằm mục đích bất chính.

Làn sóng công nghệ số phát triển phi mã đem lại không chỉ lợi ích mà còn không kém phần rủi ro khi các bên tham gia thị trường, do đó thị trường số nói riêng và giao dịch điện tử nói chung rất được Nhà nước chú trọng phát triển, cơ chế quản lý và điều chỉnh đang được tối ưu hoá.

KẾT LUẬN

Dữ liệu, dữ liệu điện tử và giao dịch điện tử là ba mắt xích không thể tách rời trong kỷ nguyên số nói chung và thị trường giao dịch nói riêng. Trong đó:

Giao dịch điện tử được hình thành và thực hiện chủ yếu thông qua việc tạo lập, gửi, nhận, lưu trữ các thông điệp dữ liệu.
Thông điệp dữ liệu chính là phương tiện để thể hiện ý chí, nội dung của các bên tham gia giao dịch (ví dụ: một email xác nhận đơn hàng, một tin nhắn đề nghị hợp đồng).
Các dữ liệu điện tử (như thông tin sản phẩm, thông tin khách hàng, số lượng, giá cả) là yếu tố cơ bản, là đơn vị nhỏ nhất mà sự kết hợp đúng cách của nó sẽ làm hình thành nên những thành phần cốt lõi cấu tạo nên các thông điệp dữ liệu trong giao dịch điện tử.

Việc hiểu rõ bản chất, giá trị pháp lý và mối liên hệ giữa chúng là yếu tố then chốt để mỗi cá nhân và doanh nghiệp có thể khai thác tối đa lợi ích từ chuyển đổi số, đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình và giảm thiểu rủi ro trong môi trường giao dịch ngày càng phức tạp. Chỉ khi có sự hiểu biết sâu sắc và tuân thủ pháp luật chặt chẽ, chúng ta mới có thể tự tin tham gia và phát triển trong nền kinh tế số.

Trên đây là những thông tin về dữ liệu điện tử, thông điệp dữ liệu và giao dịch điện tử. Nếu còn thắc mắc, độc giả vui lòng liên hệ 0364 919191 để được hỗ trợ, giải đáp.

LUẬTSƯ.NET với kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực tư vấn giải quyết tranh chấp hợp đồng, sẽ giúp bạn hiểu thêm những thông tin cần biết về quy trình, báo giá, thời gian thực hiện và các lưu ý liên quan.

XEM THÊM:

Ghi nhận chứng cứ điện tử bằng vi bằng cơ hội và thách thức pháp lý

Các hành vi bị nghiêm cấm khi dùng căn cước công dân cần biết

LUẬTSƯ.NET CHUYÊN TƯ VẤN VÀ CUNG CẤP CÁC DỊCH VỤ SAU:

Địa chỉ, số điện thoại Luật sư giỏi TP.HCM

Nếu bạn cần hỗ trợ trong việc giải quyết tranh chấp hợp đồng cho vay tài sản, hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí và hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp.

LUẬTSƯ.NET – LUẬT SƯ GIỎI TP.HCM

📞 Số điện thoại: 0364919191 – 0919989876
📍 Địa chỉ: Số 11 Đường Số 7, KDC CityLand Park Hills, Phường 10, Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh 700000
🌐 Website: www.luậtsư.net
📧 Email: tuvanmienphi@luậtsư.net

“Chọn chúng tôi, chọn giải pháp pháp lý hiệu quả nhất!

Tại sao chọn LUẬTSƯ.NET?

Đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm: Chúng tôi đã xử lý thành công hàng trăm vụ tranh chấp nợ khó đòi, từ cá nhân đến doanh nghiệp.
Tư vấn toàn diện: Hỗ trợ khách hàng từ giai đoạn tư vấn ban đầu đến khi thi hành án.
Chi phí minh bạch: Cam kết chi phí dịch vụ hợp lý, rõ ràng, không phát sinh.
Thời gian giải quyết nhanh chóng: Luật sư của chúng tôi luôn đặt lợi ích khách hàng lên hàng đầu và tối ưu hóa thời gian xử lý vụ việc.

Đăng ký thành lập doanh nghiệp trọn gói giá rẻ chỉ 599k: https://dangkykinhdoanh.top/

DỮ LIỆU ĐIỆN TỬ, THÔNG ĐIỆP DỮ LIỆU VÀ GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ – GIÁ TRỊ PHÁP LÝ VÀ GIÁ TRỊ CHỨNG MINH