Khi giao kết hợp đồng, không ai mong muốn việc hợp đồng không thực hiện được, bị hoãn thực hiện hợp đồng. Hợp đồng vô hiệu là một vấn đề pháp lý phức tạp làm ảnh hưởng đến nghĩa vụ của các bên khi tham gia giao kết hợp đồng. Vậy nguyên nhân dẫn đến hợp đồng vô hiệu là gì? Hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu là gì?
1. Khái niệm hợp đồng vô hiệu
Hợp đồng vô hiệu là hợp đồng không có giá trị pháp lý,ngay từ khởi điểm giao kết hoặc bị tuyên vô hiệu do vi phạm quy định của pháp luật. Khi hợp đồng vô hiệu các bên không có quyền và nghĩa vụ thực hiện theo hợp đồng, và hậu quả pháp lý phát sinh sẽ được xử lý theo quy định của pháp luật
2. Các nguyên nhân dẫn đến hợp đồng vô hiệu
Căn cứ tại Điều 123 đến Điều 129 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về các trường hợp dẫn đến việc hợp đồng vô hiệu, cu thể như sau:
Vô hiệu do trái với điều cấm của luật, trái với đạo đức xã hội
- Giao dịch dân sự có mục đích, nội dung vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội thì vô hiệu.
- Điều cấm của luật là những quy định của luật không cho phép chủ thể thực hiện những hành vi nhất định.
- Đạo đức xã hội là những chuẩn mực ứng xử chung trong đời sống xã hội, được cộng đồng thừa nhận và tôn trọng.
Ví dụ: hợp đồng mua bán mua bán chất cấm ma túy.
Vô hiệu do giả tạo:
- Hợp đồng lập ra nhằm che giấu một hợp đồng khác hoặc trốn tránh nghĩa vụ với bên thứ ba ( Điều 124 bộ luật Dân sự 2015)
Vô hiệu do người xác lập hợp đồng không có năng lực hành vi dân sự:
- Hợp đồng được ký kết bởi người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.
Vô hiệu do nhầm lẫn:
- Một bên hoặc các bên nhầm lẫn về nội dung của hợp đồng, dẫn đến việc không đạt được mục đích giao kết hợp đồng.
Vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép:
- Một bên bị lừa dối, đe dọa hoặc cưỡng ép khi tham gia giao kết hợp đồng.
Vô hiệu do không tuân thủ hình thức theo quy định của pháp luật:
- Một số loại hợp đồng phải được lập thành văn bản, có công chứng, chứng thực hoặc đăng ký theo quy định của pháp luật. Nếu không tuân thủ các quy định này, hợp đồng có thể bị coi là vô hiệu.
Vô hiệu đối tượng của hợp đồng không thể thực hiện được:
- Hợp đồng có đối tượng không tồn tại hoặc không thể thực hiện được trên thực tế.
- Ví dụ, hợp đồng mua bán một ngôi nhà đã bị cháy rụi.
3. Hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu
Các bên phải chịu hậu quả pháp lý, khi hợp đồng bị tuyên bố vô hiệu:
- Không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự: Hợp đồng vô hiệu không có hiệu lực ràng buộc các bên phải thực hiện các cam kết trong hợp đồng.
- Khôi phục lại tình trạng ban đầu: Các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận theo hợp đồng. Nếu không thể hoàn trả bằng hiện vật, phải hoàn trả bằng giá trị thành tiền.
- Bồi thường thiệt hại: Bên có lỗi gây thiệt hại cho bên kia phải bồi thường thiệt hại.
- Giải quyết hậu quả liên quan đến quyền nhân thân: Trong một số trường hợp, hợp đồng vô hiệu có thể ảnh hưởng đến quyền nhân thân của các bên. Tòa án sẽ giải quyết hậu quả này theo quy định của pháp luật.
4. Thời hiệu Tòa án tuyên hợp đồng vô hiệu
Thời hiệu yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch dân sự vô hiệu là 02 năm, kể từ ngày:
- Người đại diện của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự biết hoặc phải biết người được đại diện tự mình xác lập, thực hiện giao dịch;
- Người bị nhầm lẫn, bị lừa dối biết hoặc phải biết giao dịch được xác lập do bị nhầm lẫn, do bị lừa dối;
- Người có hành vi đe dọa, cưỡng ép chấm dứt hành vi đe dọa, cưỡng ép;
- Người không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình xác lập giao dịch;
- Giao dịch dân sự được xác lập trong trường hợp giao dịch dân sự không tuân thủ quy định về hình thức.
Kết luận
Để tránh rủi ro khi hợp đồng bị vô hiệu, các bên cần tìm hiểu kỹ các quy định của pháp luật về hợp đồng và đảm bảo hợp đồng được lập thành văn bản rõ ràng, đầy đủ nội dung, tuân thủ đúng hình thức pháp luật.
