Trong tố tụng hình sự, tang vật có vai trò quan trọng trong việc xác định sự thật khách quan của vụ án. Do đó, việc thu giữ tang vật là vật chứng liên quan đến vụ án phải được thực hiện theo quy định tại Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung.
1. Khái niệm về tang vật
Trong Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung (BLTTHS 2015 sửa đổi, bổ sung) không quy định cụ thể định nghĩa của tang vật mà tang vật trong vụ án hình sự chính là vật chứng.
Căn cứ tại Điều 89 BLTTHS 2015 sửa đổi, bổ sung, vật chứng được hiểu là:
- Vật được làm công cụ, phương tiện phạm tội, mang dấu vết tội phạm.
- Là đối tượng của tội phạm, tiền hoặc vật khác có giá trị chứng minh tội phạm và người phạm tội hoặc có ý nghĩa trong việc giải quyết vụ án.
2. Thẩm quyền tịch thu tang vật liên quan đến vụ án hình sự
- Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà án có thẩm quyền thu giữ tang vật, vật chứng trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử.
- Trong trường hợp cần khám xét, Điều tra viên được tạm giữ đồ vật là vật chứng có liên quan trực tiếp đến vụ án.
3. Quy định về xử lý vật chứng
Căn cứ quy định tại khoản 2 Điều 106 BLTTHS 2015 sửa đổi, bổ sung, vật chứng được xử lý như sau:
- Nếu là công cụ, phương tiện phạm tội, vật cấm tàng trữ, lưu hành:
- Bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước hoặc bị tiêu huỷ.
- Nếu là tiền bạc hoặc tài sản do phạm tội mà có:
- Bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước.
- Nếu vật chứng không có giá trị hoặc không sử dụng được:
- Bị tịch thu và tiêu huỷ.
Ngoài ra, trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử thì cơ quan, người có thẩm quyền xử lý vật chứng:
- Trả lại ngay tài sản đã thu giữ, tạm giữ nhưng không phải là vật chứng cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp.
- Trả lại ngay vật chứng nếu xét thấy không ảnh hưởng đến xử lý vụ án và thi hành án.
- Nếu vật chứng thuộc loại mau hỏng hoặc khó bảo quản thì có thể được bán theo quy định hoặc không bán được sẽ bị tiêu huỷ.
- Nếu vật chứng là động vật hoang dã và thực vật ngoại lai thì ngay sau khi có kết luận giám định thì phải giao cho cơ quan quản lý chuyên ngành có thẩm quyền để xử lý.
4. Các hành vi vi phạm việc thu giữ tang vật
- Việc thu giữ được thực hiện không đúng thẩm quyền
- Chỉ có cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Toà án mới có thẩm quyền thu giữ tang vật.
- Những cơ quan tổ chức khác không có thẩm quyền mà thu giữ tang vật sẽ được xem là vi phạm pháp luật.
- Thu giữ không có lệnh hoặc không đúng thủ tục
- Việc thu giữ vật chứng thì phải được lập biên bản.
- Trong trường hợp, việc thu giữ không lập biên bản hoặc lập không đúng quy định là vi phạm pháp luật.
- Bảo quản vật chứng không đúng quy định
- Vật chứng thu thập cần niêm phong thì phải thực hiện sau khi thu thập.
- Việc niêm phong hay mở niêm phong phải được lập biên bản và đưa vào hồ sơ vụ án.
- Vật chứng phải được bảo quản nguyên vẹn, không để mất mát, lẫn lộn hay hư hỏng.
- Người vi phạm tuỳ vào tính chất, mức độ vi phạm sẽ bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Thu giữ không đúng đối tượng
- Theo quy định pháp luật, chỉ được thu giữ tang vật có liên quan trực tiếp đến vụ án.
- Việc thu giữ tài sản của người không liên quan đến vụ án là vi phạm pháp luật.
5. Những vấn đề cần lưu ý khi bị thu giữ tang vật
- Yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xuất trình lệnh thu giữ và lập biên bản thu giữ.
- Kiểm tra kỹ nội dung biên bản trước khi ký.
- Địa điểm, giờ, ngày, tháng năm.
- Tên, số lượng, đặc điểm của tang vật.
- Tình trạng của tang vật.
- Ly do thu giữ.
- Lưu giữ lại một biên bản về việc thu giữ tài liệu.
- Khiếu nại ngay nếu phát hiện hành vi thu giữ không đúng quy định pháp luật.
- Tìm đến đội ngũ Luật sư, chuyên viên pháp lý khi không hiểu rõ về quy định đối với việc thu giữ tài liệu, vật chứng liên quan vụ án.
Kết luận
Việc thu giữ tang vật trong vụ án hình sự đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử nhằm đảm bảo chứng cứ khách quan, đúng pháp luật. Vì vậy, cần phải thực hiện đúng nguyên tắc, thẩm quyền để tránh vi phạm.
