Trong thời đại kinh tế hiện nay, tranh chấp lao động không còn là vấn đề xa lạ với người lao động. Pháp luật Việt Nam hiện hành quy định nhiều phương thức giải quyết tranh chấp từ thương lượng, hòa giải, đến giải quyết tại hội đồng trọng tài lao động và Tòa án, nhằm bảo vệ quyền lợi của các bên và duy trì sự ổn định của thị trường lao động
1 Khái niệm
Tranh chấp lao động là những tranh chấp phát sinh trong quan hệ lao động giữa người lao động và người sử dụng lao động về quyền, nghĩa vụ và lợi ích. Theo Điều 179 Bộ luật Lao động 2019 tranh chấp lao động được chia thành hai loại :
- Tranh chấp lao động cá nhân: Liên quan đến quyền, nghĩa vụ giữa cá nhân người lao động với người sử dụng lao động.
- Tranh chấp lao động tập thể: Bao gồm tranh chấp về quyền và tranh chấp về lợi ích giữa tập thể người lao động với người sử dụng lao động.
2 Nguyên tắc giải quyết tranh chấp lao động
Căn cứ tại Điều 180 Bộ luật Lao động 2019 quy định về các nguyên tắc giải quyết tranh chấp lao động cụ thể:
- Tôn trọng quyền tự định đoạt thông qua thương lượng của các bên.
- Coi trọng giải quyết tranh chấp lao động thông qua hòa giải, trọng tài trên cơ sở tôn trọng quyền và lợi ích của hai bên tranh chấp, tôn trọng lợi ích chung của xã hội, không trái pháp luật.
- Công khai, minh bạch, khách quan, kịp thời, nhanh chóng và đúng pháp luật.
- Bảo đảm sự tham gia của đại diện các bên trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động.
- Đảm bảo lợi ích hài hòa giữa các bên và lợi ích chung của xã hội
3 Phương thức giải quyết tranh chấp lao động
Để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các bên, pháp luật hiện hành đã có nhiều phương thức giải quyết tranh chấp lao động cụ thể
a. Thương lượng trực tiếp
- Đây được coi là phương thức giải quyết đầu tiên trong các tranh chấp, và luôn được khuyến khích áp dụng
- Các bên tự trao đổi, bàn bạc để tìm ra phương thức, giải pháp giải quyết chung
- Phương thức có xu hướng nhanh chóng , đơn giản, duy trì được mối quan hệ giữa các bên. Tuy nhiên cần đòi hỏi sự hợp tác giữa các bên
b. Hòa giải tại cơ sở
- Hòa giải là phương thức giải quyết tranh chấp lao động thông qua sự giúp đỡ của hòa giải viên lao động.
- Hòa giải có thể được thực hiện bởi hòa giải viên lao động của cơ quan quản lý nhà nước về lao động hoặc hòa giải viên lao động do các bên tự lựa chọn
- Theo quy định tại khoản 1 Điều 188 Bộ luật Lao động 2019, tranh chấp lao động cá nhân phải được giải quyết thông qua thủ tục hòa giải của hòa giải viên lao động trước khi yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động hoặc Tòa án giải quyết trừ một số trường hợp không bắt buộc phải qua thủ tục hòa giải.
c. Giải quyết hội đồng trọng tài lao động
- Hội đồng trọng tài là tổ chức có thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động tập thể
- Hội đồng trọng tài lao động được thành lập theo yêu cầu của các bên trong tranh chấp
- Thủ tục nhanh chóng, gọn nhẹ, quyết định có tính ràng buộc pháp lý, tuy nhiên chi phí sẽ cao hơn với hòa giải.
d. Giải quyết tại Tòa án
- Tòa án là cơ quan có thẩm quyền tranh chấp lao động cuối cùng
- Các bên tranh chấp có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp khi không có thể giảii quyết bằng các phương thức khác hoặc không đồng ý với kết quả giải quyết của các phương thức khác.
- Quyết định của Tòa án có giá trị pháp lý cao nhất và được thi hành bắt buộc.
- Các bên tranh chấp đều có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp trong trường hợp không bắt buộc phải thông qua Hòa giải viên;
- Nếu một trong các bên không tuân thủ quyết định giải quyết tranh chấp của Ban trọng tài lao động thì các bên cũng có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết.
Kết luận
Việc giải quyết tranh chấp lao động hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp linh hoạt giữa các phương thức pháp lý và tinh thần thiện chí từ cả hai phía. Pháp luật lao động Việt Nam đã xây dựng một hệ thống đa dạng, cho phép các bên lựa chọn phương án phù hợp với từng tình huống cụ thể. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là xây dựng một môi trường lao động dựa trên sự tôn trọng, công bằng và tuân thủ pháp luật, nhằm giảm thiểu tối đa các tranh chấp phát sinh.
