Lợi dụng tổ chức hiến máu để thu thập thông tin cá nhân – có vi phạm luật an ninh mạng?

Bối cảnh đặt ra

Hoạt động hiến máu nhân đạo vốn là một nghĩa cử cao đẹp, mang đậm tính nhân văn và cộng đồng. Tuy nhiên, thời gian qua, xuất hiện tình trạng một số tổ chức, cá nhân lợi dụng danh nghĩa tổ chức hiến máu để thu thập thông tin cá nhân quy mô lớn, rồi sử dụng trái phép cho mục đích thương mại, quảng cáo, thậm chí rao bán dữ liệu trên không gian mạng.

Cơ sở pháp lý điều chỉnh việc thu thập, sử dụng thông tin cá nhân

Hiện nay, việc thu thập và xử lý thông tin cá nhân được điều chỉnh bởi:

• Luật An toàn thông tin mạng 2015 – Điều 17 quy định rõ: “Việc thu thập, xử lý thông tin cá nhân phải có sự đồng ý của người đó, đúng mục đích, phạm vi đã được thông báo”.
• Luật An ninh mạng 2018 – Điều 2 giải thích rằng hành vi thu thập trái phép thông tin là gián điệp mạng phải bị xử lý theo quy định pháp luật.
• Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân – Có hiệu lực từ 01/7/2023, quy định chi tiết về nguyên tắc xử lý dữ liệu cá nhân, trách nhiệm của bên thu thập và quyền của chủ thể dữ liệu.

Như vậy, việc tổ chức chương trình hiến máu nhân đạo có thu thập thông tin cá nhân là hợp pháp nếu:

• Có sự thông báo rõ ràng về mục đích, phạm vi sử dụng thông tin;
• Có sự đồng ý rõ ràng, tự nguyện của người tham gia;
• Không sử dụng cho mục đích mua bán, quảng cáo, hoặc chia sẻ trái phép cho bên thứ ba.

Hành vi lạm dụng thu thập – có thể cấu thành tội phạm nào?

Trường hợp cá nhân/tổ chức lợi dụng danh nghĩa thiện nguyện để thu thập, lưu trữ, bán dữ liệu cá nhân (bao gồm tên, số điện thoại, địa chỉ, email, mã định danh, nhóm máu…) có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017:

• Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông – Điều 288 BLHS

Khoản 1 quy định: “Người nào thực hiện hành vi… đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin trên mạng máy tính, mạng viễn thông… xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân…” thì bị phạt tù đến 3 năm.

Việc sử dụng thông tin cá nhân thu thập được để quảng cáo, nhắn tin rác, lừa đảo… có thể xem là xâm phạm quyền riêng tư và bị xử lý theo điều luật này.

• Tội xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông – Điều 289 BLHS

Quy định xử lý hành vi xâm nhập, khai thác trái phép dữ liệu trên hệ thống mạng (ví dụ: đánh cắp dữ liệu từ cơ sở dữ liệu điện tử trong hoạt động hiến máu nếu có lưu trữ).

Trường hợp tổ chức sử dụng kỹ thuật hoặc mánh khoé để lấy thông tin cá nhân trong hệ thống, đây là hành vi xâm nhập trái phép có thể bị phạt tù đến 7 năm.

Ranh giới giữa thiện nguyện và hành vi vi phạm pháp luật

Ranh giới pháp lý đặt ra ở chỗ mục đích sử dụng và sự minh bạch: nếu sử dụng thông tin đúng phạm vi, có sự đồng ý thì không vi phạm. Ngược lại, nếu có yếu tố gian dối, che giấu, mua bán thông tin cá nhân thì có dấu hiệu xâm phạm dữ liệu cá nhân, thậm chí có yếu tố hình sự.

Kết luận và khuyến nghị

Hành vi lợi dụng tổ chức hiến máu để thu thập và sử dụng dữ liệu cá nhân trái phép là vi phạm pháp luật, có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự tùy theo tính chất, mức độ. Cơ quan chức năng cần tăng cường thanh tra, giám sát các chương trình thiện nguyện có thu thập dữ liệu; đồng thời, người dân nên tỉnh táo khi cung cấp thông tin, chỉ tham gia các chương trình do các tổ chức uy tín, có đăng ký rõ ràng tổ chức.

Việc bảo vệ dữ liệu cá nhân không chỉ là quyền hiến định mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng trong thời đại số.

Xem thêm 

Việc áp giá điện cho đối tượng sinh viên, người lao động thuê trọ được quy định ra sao?

Rủi ro trong hợp đồng mua bán? – LUẬTSƯ.NET giúp bạn bảo vệ quyền lợi

Luật Sư Tư Vấn Pháp Luật Miễn Phí Qua Điện Thoại 24/7