Cư dân tự chặn dòng nước để ngăn ngập – Khi “tự vệ” biến thành vi phạm pháp luật?

1. Khi “phòng vệ” lại gây hại cho người khác

Thực tế ở nhiều đô thị, khu dân cư ven kênh rạch cho thấy, trong mùa mưa lũ hoặc triều cường, một số nhóm cư dân đã chủ động đắp đất, chặn cống, xây rào chắn tạm để “ngăn nước tràn vào nhà”. Tuy nhiên, chính những biện pháp tự phát này đã chuyển dòng chảy sang khu vực lân cận, gây ngập úng nghiêm trọng cho người khác, thậm chí làm thiệt hại nhà cửa, hoa màu và đe dọa tính mạng.

2. Luật nghiêm cấm hành vi làm sai lệch dòng chảy

Theo Luật Tài nguyên nước 2023, bảo vệ dòng chảy tự nhiên và hệ thống tiêu thoát lũ là trách nhiệm của cả cơ quan nhà nước và cá nhân, tổ chức.

• Khoản 7 Điều 8 quy định rõ: nghiêm cấm hành vi “phá hoại các công trình bảo vệ, điều tiết, tích trữ nước, khai thác, sử dụng, quan trắc, giám sát tài nguyên nước, công trình phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra”.

Vì vậy, dù với mục đích phòng tránh thiên tai, việc cư dân tự ý thay đổi dòng nước mà không được sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền đều là hành vi trái luật.

3. Có thể bị phạt tiền đến 30 triệu đồng

Mức phạt tiền tối đa trong lĩnh vực tài nguyên nước

Theo khoản 1 Điều 4 Nghị định 36/2020/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 04/2022/NĐ-CP) quy định về mức xử phạt hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước như sau:

Tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước bị áp dụng một trong các hình thức xử phạt chính sau đây:

• Cảnh cáo;
• Phạt tiền.
• Tước quyền sử dụng giấy phép thăm dò, khai thác khoáng sản từ 01 tháng đến 24 tháng, kể từ ngày quyết định xử phạt có hiệu lực thi hành.

Mức phạt tiền tối đa đối với một hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước là 250.000.000 đồng đối với cá nhân và 500.000.000 đồng đối với tổ chức.

Mức phạt hành chính hành vi vi phạm quy định khi cản trở dòng chảy theo quy định pháp luật

Theo Điều 25 Nghị định 36/2020/NĐ-CP (được sửa đổi bởi Nghị định 04/2022/NĐ-CP), các hành vi gây cản trở dòng chảy, làm thay đổi lưu thông nước tại sông, suối, hồ, kênh rạch… có thể bị xử phạt hành chính với các mức như sau:

• Phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 – 500.000 đồng: Đặt vật cản, trồng cây gây cản trở thoát lũ, lưu thông nước.
• Phạt tiền từ 3 – 5 triệu đồng: Đặt ống dẫn, dây cáp, lồng bè sai quy chuẩn gây ảnh hưởng dòng chảy.
• Phạt tiền từ 15 – 20 triệu đồng: Xây công trình, khai thác khoáng sản trong hành lang bảo vệ nguồn nước không đúng quy định.
• Phạt tiền từ 30 – 40 triệu đồng: Nạo vét, cải tạo luồng tuyến, san lấp ao hồ hoặc kè bờ không đúng phương án được duyệt.
• Phạt tiền từ 40 – 250 triệu đồng: San lấp sông, suối, kênh rạch gây thu hẹp dòng chảy (tùy mức độ từ dưới 5% đến từ 50% trở lên diện tích mặt cắt ngang).
• Phạt tiền từ 70 – 100 triệu đồng: Xây dựng, khai thác tài nguyên, sử dụng phần diện tích lấn sông không đúng mục đích gây sạt lở hoặc úng ngập nghiêm trọng.

Riêng các hành vi vi phạm xảy ra trong hệ thống kênh rạch thủy lợi, sẽ bị xử lý theo quy định chuyên ngành thủy lợi.

4. Gây thiệt hại nghiêm trọng – có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự

Nếu hành vi tự ý chắn dòng nước gây ra hậu quả nặng nề, người thực hiện có thể đối mặt với truy cứu hình sự, tùy theo tính chất và mức độ thiệt hại:

• Tội hủy hoại tài sản – Điều 178 BLHS:

• Nếu chuyển dòng nước làm ngập nhà dân, gây hư hỏng tài sản, mức án có thể lên đến 20 năm tù nếu thiệt hại từ 500 triệu đồng trở lên.

• Tội hủy hoại công trình quan trọng về an ninh quốc gia – Điều 303 BLHS:

• Nếu việc chắn dòng gây hư hại đê điều, trạm bơm, hồ chứa…, hành vi có thể bị xử lý với mức án 3 năm đến tù chung thân, nếu xác định gây nguy hiểm nghiêm trọng đến an toàn công trình trọng yếu.

5. Khi nào được miễn trách nhiệm hình sự?

Theo Điều 23 BLHS, nếu người dân buộc phải hành động trong tình thế cấp thiết – nghĩa là để tránh nguy cơ thực tế đe dọa lợi ích hợp pháp và không còn cách nào khác thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự.

Tuy nhiên, điều kiện để được coi là “tình thế cấp thiết” là rất chặt chẽ. Nếu việc chắn nước có chủ đích, kéo dài, gây thiệt hại cho khu vực khác và không xin phép chính quyền thì khó có thể viện dẫn để miễn trách nhiệm.

6. Kết luận: Phòng lũ không có nghĩa là được phép làm lũ đổ vào nơi khác

Việc tự ý thay đổi dòng chảy, dù với lý do chính đáng như “bảo vệ khu mình”, vẫn là hành vi vi phạm pháp luật nếu không được sự cho phép và có thể gây nguy hiểm cho khu vực lân cận.

Người dân cần:

• Tuân thủ chỉ đạo của cơ quan chức năng trong ứng phó thiên tai.

• Không hành động tự phát dễ gây ra hậu quả pháp lý nghiêm trọng.

Mỗi quyết định “phòng vệ” nếu sai cách, đều có thể trở thành nguy cơ hình sự cho chính người thực hiện.

Xem thêm 

Việc áp giá điện cho đối tượng sinh viên, người lao động thuê trọ được quy định ra sao?

Rủi ro trong hợp đồng mua bán? – LUẬTSƯ.NET giúp bạn bảo vệ quyền lợi

Luật Sư Tư Vấn Pháp Luật Miễn Phí Qua Điện Thoại 24/7