Đào khoáng trái phép tại vùng núi dễ sạt lở – Hành vi hình sự chưa được chú ý đúng mức?

Mỗi trận sạt lở – Không chỉ là “thiên tai tự nhiên”

Mỗi năm, vào mùa mưa lũ, Việt Nam lại chứng kiến hàng chục vụ sạt lở đất nghiêm trọng tại các vùng đồi núi như Tây Bắc, Tây Nguyên, miền Trung, gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản. Tuy nhiên, thiên tai không phải lúc nào cũng là nguyên nhân chính. Rất nhiều vụ sạt lở có liên quan đến hoạt động khai thác khoáng sản trái phép, đào bới đất đá, xâm hại kết cấu địa hình – khiến đất yếu đi, nước mưa dễ thẩm thấu và gây ra thảm họa.

Thực trạng “đào núi, lật đồi” để lấy vàng, đất, đá, than trái phép diễn ra ở nhiều nơi – âm thầm nhưng nguy hiểm. Vấn đề là, việc xử lý hình sự với các hành vi này vẫn còn thiếu quyết liệt, chưa tương xứng với hậu quả đe dọa tính mạng cộng đồng.

Phân tích hành vi và tội danh có thể truy cứu

2.1. Hành vi khai thác khoáng sản trái phép – Tội vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên (Điều 227 BLHS)

Theo quy định của pháp luật, nếu người nào vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên … mà không có giấy phép hoặc không đúng với nội dung giấy phép nhằm thu lợi bất chính hoặc gây thiệt hại cho tính mạng, sức khỏe người khác thì hành vi đó không chỉ vi phạm hành chính, mà có thể bị phạt tù từ 06 tháng đến 07 năm, tùy mức độ thiệt hại gây ra.

Ví dụ: Một nhóm người đào đất lấy đá xây dựng trái phép tại sườn đồi dốc ở miền Trung vào mùa mưa, khiến đất bị phá vỡ kết cấu, nước mưa tràn xuống, gây sạt lở chôn vùi nhà dân – làm chết người. Trong trường hợp này, người tổ chức khai thác trái phép có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 227.

2.2. Gây chết người do khai thác trái phép – Có thể truy cứu thêm Điều 129 BLHS

Nếu hành vi khai thác khoáng sản trái phép gây ra sạt lở làm chết người, mà người vi phạm biết hoặc buộc phải biết về nguy cơ, thì còn có thể bị truy tố thêm về: Tội vô ý làm chết người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính (Điều 129 BLHS).

Trong trường hợp này, hành vi đào khoáng tại vùng nguy hiểm, bất chấp khuyến cáo, làm đất đá sạt lở trong mưa lũ gây tử vong cho người khác có thể cấu thành đồng thời hai tội danh:

• Vi phạm quy định khai thác tài nguyên (Điều 227);
• Vô ý làm chết người (Điều 129).

2.3. Tổ chức khai thác quy mô lớn – Truy cứu trách nhiệm pháp nhân

Tại Điều 75 BLHS cũng cho phép xử lý hình sự pháp nhân thương mại nếu doanh nghiệp:

• Tổ chức khai thác tài nguyên trái phép;
• Biết rõ nguy cơ sạt lở nhưng vẫn tiếp tục khai thác;
• Không có biện pháp bảo vệ an toàn địa chất khu vực;

Hình phạt có thể bao gồm:

• Phạt tiền đến 7 tỷ đồng;
• Đình chỉ hoạt động có thời hạn.

Một số tình huống điển hình có thể bị truy tố

Vì sao hành vi này chưa được xử lý nghiêm?

Dù có quy định cụ thể trong Điều 227, nhưng trên thực tế:

• Nhiều vụ việc chỉ bị xử phạt hành chính, không khởi tố vụ án hình sự;
• Thiếu giám định thiệt hại về môi trường, địa chất nên khó xác định hậu quả “nghiêm trọng”;
• Một số địa phương nương nhẹ do khai thác quy mô nhỏ hoặc “làm kinh tế địa phương”.

Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, mưa cực đoan, địa chất yếu đi, bất kỳ hoạt động khai thác trái phép nào cũng có thể trở thành thảm họa nếu không được kiểm soát.

Kết luận: Đào khoáng trái phép – không chỉ trộm tài nguyên mà còn xâm hại an toàn cộng đồng

Hành vi đào khoáng trái phép tại vùng núi không chỉ làm thất thoát tài nguyên quốc gia, mà còn là nguy cơ trực tiếp gây thảm họa sạt lở, lũ quét, đe dọa tính mạng người dân.

Vì vậy, cần:

• Áp dụng nghiêm Điều 227 BLHS với những người cố tình vi phạm;
• Truy cứu trách nhiệm hình sự pháp nhân thương mại có tổ chức khai thác nguy hiểm;
• Tăng cường vai trò giám sát của người dân và cơ quan bảo vệ môi trường.

Chỉ có như vậy, pháp luật mới thực sự phát huy vai trò phòng ngừa, răn đe, bảo vệ cộng đồng trước nguy cơ thiên tai nhân tai chồng lấn.

Xem thêm 

Việc áp giá điện cho đối tượng sinh viên, người lao động thuê trọ được quy định ra sao?

Rủi ro trong hợp đồng mua bán? – LUẬTSƯ.NET giúp bạn bảo vệ quyền lợi

Luật Sư Tư Vấn Pháp Luật Miễn Phí Qua Điện Thoại 24/7