Vai trò của pháp nhân trong các hoạt động kinh tế, xã hội ngày càng trở nên quan trọng. Việc hiểu rõ về khái niệm, phân loại và trách nhiệm pháp lý của pháp nhân là điều cần thiết để các tổ chức, cá nhân tham gia vào các quan hệ pháp luật một cách hiệu quả và tuân thủ pháp luật.
1. Khái niệm
Pháp nhân là một tổ chức được thành lập hợp pháp, có cơ cấu tổ chức chặt chẽ, có tài sản độc lập và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó, nhân danh chính mình tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc lập.
Căn cứ Điều 74 luật dân sự 2015 quy định về điều kiện để một tổ chức được công nhận là pháp nhân:
- Được thành lập hợp pháp;
- Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ;
- Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó;
- Nhân danh mình tham gia một cách độc lập.
2. Phân loại pháp nhân
Dựa vào nhiều tiêu chí khác nhau, liên quan đến: mục đích hoạt động, lĩnh vực hoạt động và tính chất sở hữu. Quy định pháp luật chia pháp nhân thành các loại phổ biến:
a. Pháp nhân theo mục đích hoạt động
Pháp nhân thương mại:
- Pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên.
- Pháp nhân thương mại bao gồm doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác.
Ví dụ: Công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, doanah nghiệp tư nhân.
Pháp nhân phi thương mại
- Pháp nhân không có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận; nếu có lợi nhuận thì cũng không được phân chia cho các thành viên.
- Pháp nhân phi thương mại bao gồm cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, quỹ xã hội, quỹ từ thiện, doanh nghiệp xã hội và các tổ chức phi thương mại khác.
b. Phân loại theo tính chất sở hữu
- Pháp nhân nhà nước: Là tổ chứ do Nhà Nước thành lập và quản lý
- Pháp nhân tư nhân: Là các tổ chức do cá nhân hoặc nhóm cá nhân thành lập, hoạt động độc lập với Nhà Nước.
3. Trách nhiệm pháp lý
Pháp nhân phải chịu trách nhiệm pháp lý đối với các hành vi và nghĩa vụ phát sinh trong quá trình hoạt động của mình, cụ thể các trách nhiệm pháp lý mà pháp nhân có thể chịu:
a. Trách nhiệm dân sự
- Pháp nhân có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại nếu gây ra tổn thất cho cá nhân hoặc tổ chức khác trong quá trình hoạt động.
- Ví dụ: công ty phải bồi thường khi có những sai phạm đối hợp đồng lao động, về sai phạm khi cung cấp các sản phẩm lỗi cho khách hàng.
b. Trách nhiệm hình sự
- Pháp nhân có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về các tội được quy định Điều 75, Điều 76 Bộ luật hình sự 2015. Điển hình thường xuyên xảy ra như liên quan đến trốn thuế, rửa tiền hoặc vi phạm về môi trường.
Kết luận
Việc phân loại pháp nhân giúp xác định chính xác nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý của từng loại tổ chức, từ đó đảm bảo sự minh bạch, công bằng và hiệu quả trong quản lý nhà nước cũng như hoạt động kinh doanh.
