Sự tinh vi, chiêu trò của các tội phạm ngày càng được nâng cao và gây ra những chuyện không mong muốn cho chúng ta. Cho ví dụ về vấn đề lừa đảo tiền, tính mạng trong xã hội hiện nay là những vấn đề luôn nhận dược nhiều sự quan tâm nhất. Và pháp luật hiện hành vẫn cho các cá nhân, pháp nhân có quyền bào chữa khi rơi vào “ những cái bẫy” của người khác hoặc có những góc khuất đã làm thay đổi hoàn toàn sự thật. Do vậy quyền bào chữa trong hình sự là một quyền quan trọng không thể thiếu nhằm đưa đến những sự thật pháp lý khác, những lý lẽ để “giải vây” cho hành vi của bản thân
1. Khái niệm và ý nghĩa của quyền bào chữa
Quyền bào chữa là một trong những nguyên tắc cơ bản đảm bảo cho bị can , bị cáo được quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trước cơ quan tiến hành tố tụng. Quyền này mang tính công bằng khách quan trong tố tụng hình sự, mang tính nhân đạo của pháp luật
Căn cứ tại quy định của luật tố tụng hình sự, bào chữa là quyền được tư bào chữa hoặc nhờ luật sư hoặc người bào chữa khác. Điều này giúp đảm bảo bị can, bị cáo không bị xâm phạm quyền và lợi ích trong quá trình tố tụng
2. Cơ sở pháp lý
Quyền bào chữa đã dược quy định rất rõ trong các bộ luật hiện hành mà từ đó, cá nhân, pháp nhân được bảo vệ quyền lợi một cách tối đa nhất
- Căn cứ tại Điều 31 Hiến pháp 2013 quy định” Người bị buộc tội có quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc nhờ người khác bào chữa”
- Căn cứ Điều 16, từ Điều 72 đến Điều 79 bộ luật tố tụng hình sự 2015 quy định rất chi tiết về quyền bào chữa, phạm vi thực hiện quyền bào chữa, trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng trong việc bảo dảm quyền bào chữa, thủ tục đăng ký quyền bào chữa
3. Các giai đoạn thực hiện quyền bào chữa
Quyền bào chữa được thực hiện trong suốt quá trình giải quyết vụ án, từ khi có quyết định khởi tố vụ án
- Giai đoạn điều tra: từ những giai đoạn đầu của khởi tố vụ án , người bị bắt, tạm giữ, bị can đã có quuyền bào chữa cho mình hoặc nhờ người bào chữa. Người bào chữa có quyền tham gia các hoạt động điều tra, thu thập chứng cứ và đưa ra yêu cầu, khiếu nại
- Giai đoạn truy tố: Trong giai đoạn này người bào chữa có quyền đọc hồ sơ vụ án, đưa ra ý kiến, có các lập luận bào chữa
- Giai đoạn xét xử: Người bào chữa có quyền tham gia phiên Tòa, trình bày lời bào chữa tranh luận với bên buộc tội, nhằm đưa ra những cứ chứng minh và các cơ sở pháp lý để bào chữa cho thân chủ của mình hoặc bị can bị cáo tự bảo vệ cho chính mình
4. Quyền và nghĩa vụ của người bào chữa
Căn cứ tại Điều 80 đến Điều 84 luật hình sự 2015 người bào chữa có các quyền sau
- Được gặp, lấy lời khai của người bị buộc tội
- Thu thập chứng cứ, tài liệu liên quan đến vụ án
- Nghiên cứu hồ sơ vụ án
- Tham gia các hoạt động tố tụng
- Trình bày lời bào chữa, tranh luận tại phiên Tòa
- Nghĩa vụ của người bào chữa
- Tuần thủ pháp luật và đạo đức nghề nghiệp, đúng người đúng tội
- Bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người phạm tội, nói không với các hành vi hối lộ, “ chạy án” nhằm mang lại lợi ích cá nhân , gây nahr hưởng nghiêm trọng tới toàn bộ vụ án
- Không tiết lộ bí mật thông tin liên quan đến khách hàng , đến vụ án
5. Thực tiễn áp dụng
- Quy đinh pháp luật đã rõ ràng về bào chữa, quyền lợi, nghĩa vụ. Tuy nhiên việc áp dụng vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập
- Hạn chế về nhận thức: Nhiều người bị buộc tội chưa có nhận thức đầy đủ về quyền bào chữa, không nhờ đến luật sư bào chữa hoặc còn hạn chế về kién thức pháp luật nên chưa được sử dụng hết được quyền bàoo chữa. Một số cơ quan tố tụng không tạo điều kiện cho việc thực hiện quyền bào chữa cho cá nhân
- Khó khăn trong việc tiếp cận luật sư: không phủ nhận việc hiện nay có rất nhiều luật sư đủ khả năng điều kiện, nhưng vẫn còn những hạn chế về các cùng sâu xa,các tỉnh thành chưa được tiếp cận nhiều với luật sư hoặc chi phí quá cao để họ có thể nhờ đến luật sư.Trợ giúp pháp lý còn hạn chế. Mặt khác có rất nhiều trường hợp cơ quan tiến hành tố tụng gây khó khăn trong việc tiếp xúc giữa bị cáo và luật sư.
- Việc áp dụng pháp luật cũng là một phần gây khó khăn cho viêc bào chữa của người bị buộc tội và cho cả luật sư bào chữa
- Trên thực tế có nhiều những trở ngại nhất định cho việc bào chữa trở nên khó khăn hơn. Do đó việc nhận thức được quyền được bào chữa là quyền của mỗi cá nhân là quyền lợi của cá nhân tỏng tố tụng hình sự. Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, đẩy mạnh việc hỗ
