Ranh giới pháp lý mờ nhạt: Khi hậu quả chết người đặt pháp luật trước thử thách

5/5 - (1 bình chọn)

Yếu tố lỗi trong các tội phạm xâm phạm đến tính mạng đóng vai trò quan trọng trong việc định tội. Việc cố ý hay vô ý có thể làm thay đổi mức xử phạt hoặc thay đổi tội danh người phạm tội, tuy nhiên ranh giới phân biệt giữa lỗi cố ý và lỗi vô ý rất mong manh. Bởi lẽ trên thực tế các tình huống giao nhau giữa hành vi và hậu quả, mối quan hệ nhân quả dẫn đến khó khăn trong việc xác định lỗi. Việc nhầm lẫn trong đánh giá lỗi dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về mặt tư pháp, ảnh hưởng đến quền lợi của bị cáo và người bị hại.

I Khái niệm Lỗi trong Luật Hình Sự Việt Nam

Lỗi cố ý phạm tội (Điều 10 BLHS 2015):

Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn xảy ra (cố ý trực tiếp)
Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước được hâu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức mặc cho hậu quả xảy ra (cố ý gián tiếp)

Lỗi Vô ý phạm tội (Điều 10 BLHS 2015):

Người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được (vô ý quá tự tin).
Người phạm tội không thấy trước được hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó. (vô ý do cẩu thả).

II Vai trò của lỗi đối với các tội phạm xâm phạm tính mạng

Xác định lỗi trong các tội phạm xâm phạm tính mạng

Tội danh	Điều luật	Lỗi
Giết người	Điều 123	Cố ý trực tiếp hoặc gián tiếp
Giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh	Điều 125	Cố ý
Vô ý làm chết người	Điều 128	Vô ý do quá tự tin
Không cứu giúp người trong tình trạng nguy hiểm	Điều 132	Lỗi cố ý (bỏ mặc hậu quả)
Đe dọa giết người	Điều 133	Cố ý (có khả năng gây sợ hãi thực tế)

Một số tình huống pháp lý dễ gây tranh cãi về lỗi

Đánh nhau dẫn dến chết người: Giết người hay vô ý làm chết người

Tình huống thực tế: Tại bản án số 36/2020/HS-ST của TAND huyện Củ Chi (TP.HCM), bị cáo A và nạn nhân B xảy ra xô xát trong lúc nhậu. Bị cáo A dùng tay tát mạnh một cái vào đầu nạn nhân, khiến B ngã đập đầu xuống nền xi măng, tử vong do chấn thương sọ não.

Vấn đề đặt ra: Hành vi tát là có chủ ý, nhưng hậu quả chết người không nằm trong mong muốn. Tòa án phải xác định liệu bị cáo có nhìn thấy trước khả năng gây chết người hay không.
Phân tích lỗi:
Nếu A là người trưởng thành, khỏe mạnh, biết rõ rằng cú tát mạnh trong hoàn cảnh cụ thể (say rượu, không kiểm soát tư thế, nền cứng…) có thể dẫn tới hậu quả nghiêm trọng, nhưng vẫn thực hiện → có thể xem là lỗi cố ý gián tiếp.
Tuy nhiên, nếu cú tát mang tính phòng vệ hoặc bộc phát, và A không thể thấy trước hậu quả tử vong → có thể đánh giá là vô ý do cẩu thả.
Kết quả xử lý: Tòa tuyên bị cáo phạm tội “Vô ý làm chết người” (Điều 128 BLHS), xử phạt 3 năm tù.
Bài học: Phân tích lỗi cần đặt trong hoàn cảnh cụ thể (không thể tách rời hậu quả và hành vi), đồng thời đánh giá động cơ và mức độ hiểu biết của bị cáo.

Lái xe gây tai nạn chết người: vô ý hay cố ý gián tiếp

Tình huống thực tế (theo án lệ số 02/2016/AL): Người điều khiển xe máy tham gia giao thông trong tình trạng say rượu, vượt đèn đỏ, gây tai nạn làm chết người.

Tranh luận pháp lý:

Có quan điểm cho rằng hành vi điều khiển phương tiện giao thông trong tình trạng không tỉnh táo là cố ý gián tiếp, vì người phạm tội biết rõ hành vi nguy hiểm nhưng bỏ mặc hậu quả.
Quan điểm khác cho rằng đây là vô ý vì quá tự tin, vì người phạm tội chủ quan cho rằng mình vẫn kiểm soát được phương tiện.
Kết quả xử lý theo án lệ: Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng Điều 260 BLHS (Tội vi phạm quy định về điều khiển giao thông đường bộ), lỗi vô ý được áp dụng. Tuy nhiên, trong trường hợp có nhiều tình tiết tăng nặng (say xỉn, không bằng lái, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng), mức hình phạt có thể áp sát khung cao nhất.
Bài học: Không phải mọi hành vi “nhìn thấy trước hậu quả” đều là lỗi cố ý gián tiếp. Cần xem xét khả năng nhận thức thực tế và thái độ tâm lý.

III THỰC TIỄN XÉT XỬ VÀ KHÓ KHĂN TRONG ĐÁNH GIÁ LỖI

Thiếu chuẩn mực pháp lý rõ ràng về “ranh giới” giữa các loại lỗi

Lỗi thuộc về mặt chủ quan của cấu thành tội phạm, thể hiện ý chí chủ quan của người phạm tội. Pháp luật hình sự đã định hình nên được các loại lỗi nhưng lại không có hướng dẫn cụ thể để phân biệt chúng, định lượng mức độ nhận thức và thái độ tâm lý để có xác định đúng lỗi.
Tòa án nhiều khi phải dựa vào cảm quan, kinh nghiệm xét xử, dễ dấn đến không thống nhất trong hệ thống xét xử.

Chứng cứ về lỗi thường mang tính chủ quan.

Việc chứng minh “nhận thức về hậu quả” phụ thuộc lớn vào các tình tiết khách quan (bằng chứng video, nhân chứng, hậu quả, … )
Người phạm tội có thể khai báo theo hướng giảm nhẹ cho mình.

IV Kiến nghị hoàn thiện pháp luật và hướng áp dụng thống nhất

Xây dựng hướng dẫn cụ thể về lỗi trong BLHS hoặc văn bản hướng dẫn: Cần có các tiêu chí đánh giá lỗi cố ý/vo ý theo hành vi, mức độ chủ quan khách quan, hậu quả thực tế.
Áp dụng kỹ thuật án lệ để phân định lỗi: TANDTC nên phát triển các án lệ liên quan đến lỗi trong các vụ án xâm phạm tính mạng (đặc biệt các vụ “vô ý nhưng hậu quả đặc biệt nghiêm trọng”).
Tăng cường đào tạo chuyên sâu về kỹ năng đánh giá lỗi: Đối với điều tra viên, kiểm sát viên và thẩm phán, cần được bồi dưỡng kỹ năng phân tích tâm lý tội phạm và cấu thành tội.
Tôn trọng nguyên tắc suy đoán vô tội: Trong trường hợp chưa chứng minh được rõ lỗi cố ý, cần ưu tiên phân loại theo hướng có lợi cho bị cáo.

V Kết Luận

Giới hạn giữa lỗi vô ý và lỗi cố ý trong các tội xâm phạm tính mạng là một ranh giới mong manh, nhưng lại có vai trò quyết định trong việc phân hóa trách nhiệm hình sự. Để bảo đảm xét xử công bằng, đúng người – đúng tội, rất cần sự phối hợp giữa hoàn thiện pháp luật, nâng cao kỹ năng của người tiến hành tố tụng và sự kiểm soát của xã hội, báo chí pháp lý, qua đó thúc đẩy tư pháp hình sự phát triển minh bạch và chuyên nghiệp.

XEM THÊM những bài viết khác

Khắc phục hậu quả trong vi phạm hành chính như thế nào?

Chi tiết cách chia thừa kế nhà đất khi là tài sản chung của vợ chồng

GIỚI THIỆU

LUẬTSƯ.NET CHUYÊN TƯ VẤN VÀ CUNG CẤP CÁC DỊCH VỤ SAU:

Địa chỉ, số điện thoại Luật sư giỏi TP.HCM

Nếu bạn cần hỗ trợ trong việc giải quyết tranh chấp hợp đồng cho vay tài sản, hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí và hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp.

LUẬTSƯ.NET – LUẬT SƯ GIỎI TP.HCM

📞 Số điện thoại: 0364919191 – 0919989876
📍 Địa chỉ: Số 11 Đường Số 7, KDC CityLand Park Hills, Phường 10, Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh 700000
🌐 Website: www.luậtsư.net
📧 Email: tuvanmienphi@luậtsư.net

“Chọn chúng tôi, chọn giải pháp pháp lý hiệu quả nhất!”

Tại sao chọn LUẬTSƯ.NET?

Đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm: Chúng tôi đã xử lý thành công hàng trăm vụ tranh chấp nợ tel: 0364919191khó đòi, từ cá nhân đến doanh nghiệp.
Tư vấn toàn diện: Hỗ trợ khách hàng từ giai đoạn tư vấn ban đầu đến khi thi hành án.
Chi phí minh bạch: Cam kết chi phí dịch vụ hợp lý, rõ ràng, không phát sinh.
Thời gian giải quyết nhanh chóng: Luật sư của chúng tôi luôn đặt lợi ích khách hàng lên hàng đầu và tối ưu hóa thời gian xử lý vụ việc.

Đăng ký thành lập doanh nghiệp trọn gói giá rẻ chỉ 599k: https://dangkykinhdoanh.top/