Trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi là một vấn đề quan trọng trong pháp luật hình sự, đặc biệt trong việc bảo vệ quyền lợi và sự phát triển của trẻ em. Bộ luật Hình sự Việt Nam đã quy định những nguyên tắc và biện pháp xử lý đặc biệt đối với người phạm tội dưới 18 tuổi, vì họ chưa hoàn toàn phát triển về mặt thể chất và tinh thần, cũng như khả năng nhận thức và kiểm soát hành vi. Mục đích chính của việc xử lý là giúp họ nhận thức được sai lầm, sửa chữa hành vi sai trái và tái hòa nhập cộng đồng, thay vì chỉ tập trung vào trừng phạt.
Phân loại các loại tội phạm
Theo quy định Điều 9 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định. Căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội được quy định trong Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, tội phạm được phân thành bốn loại sau đây:
– Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội không lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt này được quy định đối với tội ấy là phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù đến 03 năm.
– Tội phạm nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt này được quy định đối với tội ấy là từ trên 03 năm đến 07 năm tù.
– Tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội rất lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt này được quy định đối với tội ấy là từ trên 07 năm đến 15 năm tù.
– Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội đặc biệt lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt này được quy định đối với tội ấy là từ trên 15 năm đến 20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.
Độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự
Theo quy định Điều 12 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định.
(1) Người từ đủ 16 tuổi trở lên:
Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, trừ những tội phạm mà Bộ luật Tố tụng Hình sự có quy định khác.
(2) Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi
– Những người này chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội giết người, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, tội hiếp dâm, tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, tội cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, tội cướp tài sản, tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản.
– Đồng thời về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại:
- Điều 143 (tội cưỡng dâm), Điều 150 (tội mua bán người), Điều 151 (tội mua bán người dưới 16 tuổi).
- Điều 170 (tội cưỡng đoạt tài sản), Điều 171 (tội cướp giật tài sản), Điều 173 (tội trộm cắp tài sản), Điều 178 (tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản).
- Điều 248 (tội sản xuất trái phép chất ma túy), Điều 249 (tội tàng trữ trái phép chất ma túy), Điều 250 (tội vận chuyển trái phép chất ma túy), Điều 251 (tội mua bán trái phép chất ma túy), Điều 252 (tội chiếm đoạt chất ma túy).
- Điều 265 (tội tổ chức đua xe trái phép), Điều 266 (tội đua xe trái phép).
- Điều 285 (tội sản xuất, mua bán, trao đổi hoặc tặng cho công cụ, thiết bị, phần mềm để sử dụng vào mục đích trái pháp luật), Điều 286 (tội phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử), Điều 287 (tội cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử), Điều 289 (tội xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử của người khác), Điều 290 (tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản).
- Điều 299 (tội khủng bố), Điều 303 (tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia), Điều 304 (tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự).
(3) Người chưa đủ 14 tuổi
Người chưa đủ 14 tuổi thì không đủ tuổi dể chịu trách nhiệm hình sự.
Tuy nhiên, theo quy định tại Khoản 1 Điều 90 Luật xử lý vi phạm hành chính 2012. Người từ đủ 12 tuổi đến dưới 14 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý quy định tại Bộ luật hình sự thì sẽ áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn.
