Trong xã hội hiện đại, khi các mối quan hệ dân sự ngày càng trở nên phức tạp, việc giải quyết tranh chấp thông qua con đường tố tụng dân sự là một nhu cầu tất yếu. Trình tự giải quyết vụ án theo thủ tục tố tụng dân sự được quy định rõ ràng trong Bộ luật Tố tụng dân sự, nhằm đảm bảo tính công bằng, minh bạch và hiệu quả của quá trình giải quyết tranh chấp.
Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích các giai đoạn của trình tự này, từ khi khởi kiện cho đến khi thi hành án, nhằm cung cấp một cái nhìn tổng quan và chi tiết về quy trình pháp lý quan trọng này.
Vụ án dân sự là gì?
Vụ án dân sự là một vụ việc pháp lý phát sinh từ tranh chấp về quyền và nghĩa vụ dân sự giữa các cá nhân, tổ chức. Được đưa ra trước Tòa án để giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự.
Trình tự giải quyết vụ án dân sự
Theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự hiện hành, trình tự giải quyết vụ án dân sự cơ bản gồm những bước sau đây:
Bước 1: Nộp đơn khởi kiện
Theo Điều 189 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 thì cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện phải làm đơn khởi kiện. Cụ thể như sau:
– Cá nhân có đầy đủ năng lực hành vi tố tụng dân sự thì có thể tự mình hoặc nhờ người khác làm hộ đơn khởi kiện vụ án.
– Cá nhân là người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi thì người đại diện hợp pháp của họ có thể tự mình hoặc nhờ người khác làm hộ đơn khởi kiện vụ án.
– Cá nhân thuộc hai trường hợp nêu trên là người không biết chữ, người khuyết tật nhìn, người không thể tự mình làm đơn khởi kiện, người không thể tự mình ký tên hoặc điểm chỉ thì có thể nhờ người khác làm hộ đơn khởi kiện và phải có người có đủ năng lực tố tụng dân sự làm chứng.
– Cơ quan, tổ chức là người khởi kiện thì người đại diện hợp pháp của cơ quan, tổ chức đó có thể tự mình hoặc nhờ người khác làm hộ đơn khởi kiện vụ án.
Bước 2: Phân công thẩm phán xem xét đơn
Căn cứ vào Điều 191 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015: Trong thời hạn ba ngày làm việc, kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện, Chánh án Tòa án phân công một Thẩm phán xem xét đơn khởi kiện.
Theo đó, trong thời hạn năm ngày làm việc, kể từ ngày được phân công, Thẩm phán phải xem xét đơn khởi kiện và có một trong các quyết định sau đây:
– Yêu cầu sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện.
– Tiến hành thủ tục thụ lý vụ án theo thủ tục thông thường hoặc theo thủ tục rút gọn nếu vụ án có đủ điều kiện để giải quyết theo thủ tục rút gọn theo quy định.
– Chuyển đơn khởi kiện cho Tòa án có thẩm quyền và thông báo cho người khởi kiện nếu vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án khác.
– Trả lại đơn khởi kiện cho người khởi kiện nếu vụ việc đó không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.
Bước 3: Thụ lý vụ án
Điều 195 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định về việc thụ lý vụ án như sau:
– Sau khi nhận đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo, nếu xét thấy vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án thì Thẩm phán phải thông báo ngay cho người khởi kiện biết để họ đến Tòa án làm thủ tục nộp tiền tạm ứng án phí trong trường hợp họ phải nộp tiền tạm ứng án phí.
– Thẩm phán dự tính số tiền tạm ứng án phí, ghi vào giấy báo và giao cho người khởi kiện để họ nộp tiền tạm ứng án phí. Trong thời hạn bảy ngày kể từ ngày nhận được giấy báo của Tòa án về việc nộp tiền tạm ứng án phí, người khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí và nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí.
– Thẩm phán thụ lý vụ án khi người khởi kiện nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí.
– Trường hợp người khởi kiện được miễn hoặc không phải nộp tiền tạm ứng án phí thì Thẩm phán phải thụ lý vụ án khi nhận được đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo.
Bước 4: Tiến hành hòa giải
Trong thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án, Tòa án tiến hành hòa giải để các đương sự thỏa thuận với nhau về việc giải quyết vụ án, trừ những vụ án không được hòa giải hoặc không tiến hành hòa giải được theo quy định.
Bước 5: Chuẩn bị xét xử
Theo khoản 4 Điều 203 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015: Trong thời hạn một tháng kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử, Tòa án phải mở phiên tòa (Trường hợp có lý do chính đáng thì thời hạn này là hai tháng).
Bước 6: Đưa vụ án ra xét xử ở phiên tòa sơ thẩm
Sau những bước nêu trên, Điều 222 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định phiên tòa sơ thẩm phải được tiến hành đúng thời gian, địa điểm đã được ghi trong quyết định đưa vụ án ra xét xử hoặc trong giấy báo mở lại phiên tòa trong trường hợp phải hoãn phiên tòa.
