Cơ quan, trường học yêu cầu học sinh hiến máu có điều kiện – Lợi dụng hay ép buộc?

Vấn đề đặt ra: Khi lòng nhân đạo bị chuyển hóa thành “chỉ tiêu”

Hiến máu nhân đạo là nghĩa cử cao đẹp, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, cứu sống hàng triệu người mỗi năm. Tuy nhiên, gần đây xuất hiện phản ánh từ học sinh, sinh viên và phụ huynh về tình trạng một số trường học, cơ quan đoàn thể ra chỉ tiêu hiến máu nhằm đạt thành tích, được biểu dương, hoặc để hoàn tất “chỉ tiêu thi đua”. Đáng chú ý, nhiều nơi gắn việc hiến máu với quyền lợi – kỷ luật, hoặc buộc học sinh – sinh viên ký cam kết tham gia dù không tự nguyện.

Cơ sở pháp lý về nguyên tắc hiến máu

2.1. Nguyên tắc tự nguyện – nền tảng của hiến máu nhân đạo

Theo khoản 2 Điều 3 Thông tư 26/2013/TT-BYT quy định về nguyên tắc hiến máu phải bảo đảm tự nguyện đối với người hiến máu; không ép buộc người khác hiến máu, thành phần máu. Do đó, hoạt động hiến máu phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, không vụ lợi, không được ép buộc hay gắn với các lợi ích điều kiện hóa. Điều này đồng nghĩa với việc mọi hình thức gây áp lực, cưỡng ép hoặc gắn hiến máu với quyền lợi học tập, xét điểm rèn luyện… đều đi ngược lại bản chất pháp lý và đạo đức của hoạt động này.

2.2. Trách nhiệm của tổ chức huy động hiến máu

Căn cứ theo Điều 66 Thông tư 26/2013/TT-BYT quy định về trách nhiệm của cơ sở truyền máu: “Tuyên truyền vận động người hiến máu tình nguyện”.

Như vậy, trong trường hợp trường học yêu cầu học sinh ký tên danh sách “tự nguyện hiến máu” nhưng thực chất do áp lực từ giáo viên chủ nhiệm hoặc Ban giám hiệu thì hành vi đó có dấu hiệu giả tạo hình thức tự nguyện để hợp thức hóa ép buộc.

2.3. Tiêu chuẩn của người hiến máu

Người hiến máu phải từ đủ 18 tuổi đến 60 tuổi, người có cân nặng ít nhất là 42 kg đối với phụ nữ, 45 kg đối với nam giới được phép hiến máu toàn phần; người có cân nặng từ 42 kg đến dưới 45 kg được phép hiến không quá 250 ml máu toàn phần mỗi lần; người có cân nặng 45 kg trở lên được phép hiến máu toàn phần không quá 09 ml/kg cân nặng và không quá 500ml mỗi lần.

Khi hiến máu trở thành “chỉ tiêu”: Có vi phạm pháp luật?

3.1. Giao chỉ tiêu – một hình thức hành chính hóa hoạt động thiện nguyện

Việc đưa chỉ tiêu hiến máu vào công tác thi đua, khen thưởng tại các đơn vị công lập hay trường học không có cơ sở pháp lý rõ ràng. Khi mục tiêu nhân đạo bị biến thành một chỉ tiêu hành chính, thì:

• Việc vận động sẽ mang tính hình thức;
• Cán bộ, giáo viên, học sinh có thể tham gia vì sợ bị đánh giá thấp, trừ điểm rèn luyện, ảnh hưởng khen thưởng chứ không vì ý nghĩa nhân văn;
• Từ đó dễ dẫn đến lạm dụng quyền lực mềm để thúc ép hiến máu, vi phạm nghiêm trọng tinh thần tự nguyện của pháp luật.

3.2. Có dấu hiệu “lợi dụng danh nghĩa vận động hiến máu để vụ lợi”?

Một số hiện tượng đáng báo động:

• Đơn vị trung gian “tính chỉ tiêu hiến máu” để được khen thưởng từ cấp trên, hoặc tăng điểm thi đua;
• Học sinh – sinh viên được “khuyến khích” hiến máu để đạt chuẩn đoàn viên ưu tú, tiêu chí xét học bổng, miễn tín chỉ rèn luyện, …;
• Trong một số trường hợp, có cơ sở y tế phối hợp với đơn vị trung gian, thu nhận máu mà không cung cấp thông tin rõ ràng, minh bạch.

Tất cả các hình thức trên, nếu được thực hiện không có sự đồng thuận thực sự, hoặc có yếu tố vụ lợi thông qua danh nghĩa vận động hiến máu, đều vi phạm pháp luật và có thể bị xem xét xử lý theo quy định về lạm quyền, hoặc trách nhiệm kỷ luật trong hệ thống công lập.

Hệ lụy và kiến nghị xử lý

4.1. Hệ lụy xã hội và đạo đức

• Làm xói mòn giá trị đạo đức của hoạt động hiến máu;
• Tạo tâm lý phản cảm, lo ngại, dẫn đến sự suy giảm niềm tin vào phong trào nhân đạo;
• Ảnh hưởng đến quyền lợi sức khỏe và tinh thần của học sinh – sinh viên, đặc biệt nếu ép buộc người không đủ điều kiện thể chất phải tham gia.

4.2. Kiến nghị

• Chấm dứt giao chỉ tiêu hiến máu dưới mọi hình thức trong hệ thống giáo dục, đoàn thể công lập;
• Cơ quan quản lý giáo dục cần ban hành quy định cụ thể cấm ép buộc học sinh – sinh viên hiến máu, bảo vệ quyền tự nguyện;
• Tăng cường kiểm tra hoạt động vận động hiến máu tại các trường học, bệnh viện, đơn vị tiếp nhận máu để kịp thời xử lý hành vi lợi dụng, ép buộc, hoặc gian dối trong mục đích.

Kết luận

Hiến máu là hành động xuất phát từ trái tim, không thể bị ép buộc bởi mệnh lệnh hành chính hay sự vụ lợi trong thi đua. Việc ép buộc học sinh, sinh viên hiến máu dưới danh nghĩa tự nguyện, gắn với chỉ tiêu – khen thưởng là hành vi trái luật, phản cảm, và cần bị chấn chỉnh nghiêm túc.

Tôn trọng tự nguyện chính là cách để giữ gìn sự trong sáng và nhân văn của phong trào hiến máu – nơi người cho đi không vì điểm rèn luyện, mà vì muốn cứu một sinh mạng.

Xem thêm 

Việc áp giá điện cho đối tượng sinh viên, người lao động thuê trọ được quy định ra sao?

Rủi ro trong hợp đồng mua bán? – LUẬTSƯ.NET giúp bạn bảo vệ quyền lợi

Luật Sư Tư Vấn Pháp Luật Miễn Phí Qua Điện Thoại 24/7