Cố tình đăng tin sai lệch về thiên tai, số người chết, kích động dư luận – Có phạm tội không?

Thực trạng đáng báo động: Tin giả tràn lan mỗi mùa thiên tai

Mỗi lần xảy ra thiên tai – như mưa lũ miền Trung, sạt lở đất ở vùng cao, hay hạn mặn miền Tây – mạng xã hội lại ngập tràn hình ảnh, video và thông tin “sốc” như:

• “Trôi xác người đầy sông”;
• “Chính quyền cấm dân chạy lũ”;
• “Xe cứu trợ bị công an thu giữ”;
• “Hơn 100 người chết chưa có danh tính” …

Trong số đó, nhiều nội dung là tin giả, tin sai lệch, cắt ghép hình ảnh từ nước ngoài, hoặc thổi phồng sự kiện để gây chú ý, kích động dư luận, hoặc thậm chí kêu gọi từ thiện trá hình rồi chiếm đoạt. Đây không chỉ là hành vi phản cảm, phi đạo đức, mà nếu gây hậu quả nghiêm trọng, còn có thể bị xử lý hình sự.

Cơ sở pháp lý: Điều 288 Bộ luật Hình sự – Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng

2.1. Hành vi nào bị xem là phạm tội?

Theo Điều 288 Bộ luật Hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung b ởi Luật số 86/2025/QH15), người nào:

• Đưa lên mạng máy tính, mạng viễn thông thông tin sai sự thật, bịa đặt, xuyên tạc, hoặc
• Sử dụng trái phép thông tin mạng mà gây hậu quả, hoặc nhằm mục đích vụ lợi, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

2.2. Hình phạt cụ thể

Căn cứ khoản 1 và khoản 2 Điều 288 BLHS:

2.3. Trường hợp “chuẩn bị phạm tội” cũng bị xử lý

Người có hành vi chuẩn bị phạm tội này (ví dụ: soạn tin, lập kế hoạch phát tán…) có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù đến 05 năm.

Ví dụ minh họa

• Đăng tin giả: “Sạt lở khiến cả làng bị chôn vùi” trong khi thực tế chỉ là sạt ta-luy nhỏ;
• Cắt ghép hình ảnh tai nạn nước ngoài rồi nói là ở Việt Nam để kêu gọi quyên góp tiền;
• Dẫn số liệu sai lệch về số người chết để đổ lỗi cho chính quyền, gây hoang mang cộng đồng.

Tất cả đều có thể bị xem là hành vi đưa thông tin trái phép, có hậu quả, có dấu hiệu vụ lợi, từ đó bị xử lý hình sự theo Điều 288 BLHS.

Có thể bị xử lý thêm theo Điều 331 BLHS nếu xuyên tạc chính quyền, kích động chống đối

3.1. Hành vi vi phạm

Nếu người tung tin sai sự thật còn có thêm yếu tố:

• Xúc phạm danh dự, uy tín của chính quyền địa phương;
• Bịa đặt thông tin nhằm hạ thấp vai trò quản lý Nhà nước trong thiên tai;
• Gây kích động, chia rẽ chính quyền và nhân dân…

thì có thể bị xử lý đồng thời theo Điều 331 BLHS – “Tội lợi dụng quyền tự do dân chủ”.

3.2. Hình phạt theo Điều 331

Ví dụ minh họa

• Viết bài: “Chính quyền ngăn dân nhận cứu trợ, chiếm đoạt hàng hóa” khi không có bằng chứng;
• Livestream xuyên tạc rằng “lãnh đạo chỉ biết chỉ đạo từ xa, không xuống cứu dân”;
• Gắn ghép lời lẽ miệt thị, chửi bới cán bộ Nhà nước trên mạng xã hội.

Không phải mọi tin sai đều cấu thành tội phạm – khi nào xử phạt hành chính?

Việc xử lý hình sự chỉ áp dụng khi có đầy đủ dấu hiệu tội phạm: hành vi nguy hiểm cho xã hội, gây hậu quả, có mục đích vụ lợi hoặc làm ảnh hưởng xấu đến ANTT.

Nếu:

• Người đăng chưa biết rõ tin sai, không có mục đích vụ lợi;
• Đăng rồi gỡ bỏ ngay, xin lỗi công khai, chưa gây hậu quả nghiêm trọng;

thì có thể chỉ bị xử phạt hành chính theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP, cụ thể:

Điểm a khoản 1 Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP: Phạt tiền từ 10 đến 20 triệu đồng đối với hành vi “cung cấp thông tin sai sự thật, gây hoang mang dư luận”.

Ngoài ra, còn có thể bị yêu cầu:

• Gỡ bỏ nội dung;
• Cảnh cáo, khóa tài khoản;
• Công khai xin lỗi nạn nhân hoặc tổ chức bị bôi nhọ.

Lưu ý về tình tiết tăng nặng: Lợi dụng hoàn cảnh thiên tai để phạm tội

Theo điểm l khoản 1 Điều 52 BLHS, hành vi phạm tội trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh được xem là tình tiết tăng nặng.

Nghĩa là: Nếu người tung tin giả cố tình thực hiện trong thời điểm xảy ra thiên tai, để gây hoang mang, thì mức hình phạt có thể bị áp dụng ở mức cao nhất của khung hình phạt tương ứng.

Kết luận: Mỗi cú click chia sẻ tin sai – có thể dẫn đến án hình sự

Mạng xã hội là nơi chia sẻ thông tin nhanh nhất nhưng cũng là mảnh đất màu mỡ cho tin giả, tin sai sự thật phát tán. Trong bối cảnh thiên tai, từng câu chữ, hình ảnh đều có thể ảnh hưởng tới tâm lý cộng đồng và công tác cứu hộ cứu nạn.

Vì vậy, hãy:

• Tỉnh táo khi tiếp nhận thông tin;
• Chỉ chia sẻ tin chính thống từ báo chí, cơ quan Nhà nước;
• Không đăng lại các thông tin chưa kiểm chứng;
• Không sử dụng thiên tai để “câu like”, “kêu gọi từ thiện trá hình”.

Tung tin sai lệch không phải là “trò đùa mạng xã hội” – mà có thể là tội ác.

Xem thêm 

Bóng tối của lòng tin: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và những hệ lụy đau lòng

Mở Công ty tư vấn du học rồi lừa đảo hàng chục người

Công Ty Bất Động Sản Lừa Đảo: Dấu Hiệu và Cách Phòng Tránh(Mở trong cửa số mới)