Đồng phạm trong tội lừa đảo đất đai – Vai trò từng người ra sao?

Thế nào là đồng phạm trong tội lừa đảo đất đai?

Theo quy định tại Điều 17 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017): “Đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm”. Đồng phạm bao gồm 4 nhóm người có vai trò khác nhau:

• Người tổ chức: Là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy việc thực hiện tội phạm.
• Người thực hành: Là người trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội.
• Người xúi giục: Là người kích động, dụ dỗ, thúc đẩy người khác thực hiện tội phạm.
• Người giúp sức: Là người tạo điều kiện tinh thần hoặc vật chất để việc phạm tội xảy ra.

Như vậy, trong vụ án lừa đảo đất đai, không chỉ người đứng ra ký hợp đồng hay chiếm đoạt tiền mới bị xử lý, mà tất cả những ai cố ý cùng tham gia hoặc hỗ trợ dưới bất kỳ hình thức nào đều có thể bị coi là đồng phạm và bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản từ hành vi gian dối trong giao dịch đất

Tội lừa đảo đất đai thường được xử lý theo Điều 174 Bộ luật Hình sự – Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, khi hành vi của người phạm tội nhằm chiếm đoạt tiền, tài sản của người khác thông qua thủ đoạn gian dối, cụ thể như:

• Bịa đặt, làm giả giấy chứng nhận quyền sử dụng đất;
• Mạo danh chủ đất hoặc giả làm người thừa kế;
• Cố tình che giấu thông tin quy hoạch, tranh chấp, thế chấp… để dụ dỗ bên mua chuyển tiền;
• Lập hợp đồng công chứng giả, giấy tờ chuyển nhượng giả mạo;
• Hợp tác, phân vai, dàn dựng tình huống để tạo lòng tin cho nạn nhân.

Khi có hành vi gian dối, làm người khác tin tưởng và giao tài sản (thường là tiền cọc hoặc toàn bộ tiền mua đất), thì yếu tố “chiếm đoạt” đã hình thành. Mức hình phạt theo Điều 174 BLHS có thể lên đến tù chung thân nếu chiếm đoạt từ 500 triệu đồng trở lên và có tình tiết tăng nặng.

Phân biệt vai trò từng người trong một vụ án đồng phạm lừa đảo đất đai

Trong thực tế, một đường dây lừa đảo đất đai có thể gồm nhiều người với vai trò khác nhau. Ví dụ minh họa:

• Người A: Giả làm chủ đất, sử dụng giấy tờ giả để ký hợp đồng. → Người tổ chức hoặc người thực hành chính.
• Người B: Môi giới, dẫn khách xem đất, giới thiệu thông tin gian dối. → Có thể là người giúp sức hoặc người xúi giục.
• Người C: Làm giả giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc đóng giả công chứng viên. → Người giúp sức.
• Người D: Cho mượn tài khoản nhận tiền, biết rõ hành vi nhưng vẫn tham gia. → Người giúp sức.
• Người E: Nhờ người khác đứng tên trên hợp đồng chuyển nhượng, che giấu danh tính thật. → Đồng phạm, có thể là tổ chức hoặc xúi giục.

Pháp luật không chỉ xét đến hành vi trực tiếp mà còn đánh giá mức độ nhận thức, mục đích chiếm đoạt, tính chủ động trong tham gia phạm tội, từ đó xác định vai trò và hình phạt phù hợp. Đặc biệt, theo khoản 4 Điều 17 BLHS, người đồng phạm không phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi vượt quá của người thực hành, tức là chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi đã cùng bàn bạc, thống nhất.

Những dấu hiệu cảnh báo và hệ quả pháp lý cho người “bị lợi dụng”

Một thực tế đáng lưu ý là: có nhiều người không biết rõ kế hoạch lừa đảo, chỉ “giúp bạn làm thủ tục”, “đứng tên giùm”, “mượn tài khoản nhận tiền” … và nghĩ rằng đó là hành vi dân sự bình thường. Tuy nhiên, nếu cơ quan điều tra chứng minh được:

• Có sự biết trước về hành vi gian dối;
• Có lợi ích vật chất được chia sau vụ lừa;
• Có hành vi che giấu, tạo điều kiện để tội phạm diễn ra;
• Thì người đó vẫn bị xử lý hình sự với tư cách đồng phạm.

Ngược lại, nếu chứng minh được bị lừa, bị lợi dụng, không có ý thức chiếm đoạt, thì người đó có thể được xem là nạn nhân hoặc người liên quan, không phải bị can.

Hướng dẫn phòng tránh và bảo vệ quyền lợi

Đối với người dân:

• Không thực hiện các giao dịch mua bán đất mà không kiểm tra rõ nguồn gốc, pháp lý đất đai;
• Tránh hành vi ký thay, chuyển khoản hộ, đứng tên giùm trong các giao dịch bất động sản mà bản thân không kiểm soát được;
• Khi nghi ngờ bị lừa, cần báo công an sớm, đồng thời giữ lại toàn bộ chứng từ, tin nhắn, cuộc gọi để làm chứng cứ.

Đối với người học luật và nghiên cứu pháp lý:

• Nên phân tích kỹ mối quan hệ ý chí phạm tội, vai trò cụ thể và diễn biến hành vi của từng người để đánh giá chính xác đồng phạm;
• Áp dụng các điều luật liên quan như Điều 17, Điều 174 BLHS, cùng với án lệ hoặc thực tiễn xét xử để đưa ra quan điểm phù hợp.

Kết luận

Tội lừa đảo đất đai là hành vi nguy hiểm cho xã hội, thường được thực hiện có tổ chức, với nhiều người tham gia. Việc xác định rõ vai trò của từng cá nhân trong đồng phạm là điều kiện then chốt để bảo đảm xử lý đúng người, đúng tội. Người dân cần hết sức cẩn trọng khi tham gia vào các giao dịch đất đai và đừng vì thiếu hiểu biết mà vô tình tiếp tay cho hành vi phạm pháp.

Xem thêm 

Bóng tối của lòng tin: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và những hệ lụy đau lòng

Mở Công ty tư vấn du học rồi lừa đảo hàng chục người

Công Ty Bất Động Sản Lừa Đảo: Dấu Hiệu và Cách Phòng Tránh(Mở trong cửa số mới)