Lợi dụng thiên tai để lừa tiền cứu trợ – Có thể bị phạt tù đến chung thân

CẢNH BÁO VẤN ĐỀ

Khi thiên tai xảy ra, cả xã hội thường hướng về vùng tâm bão, chung tay cứu giúp những hoàn cảnh bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, bên cạnh nghĩa cử cao đẹp đó, thời gian gần đây đã xuất hiện những trường hợp giả mạo tổ chức từ thiện, lập tài khoản ngân hàng cá nhân gắn mác “Ủy ban Mặt trận Tổ quốc”, “Hội chữ thập đỏ”, hay các cơ quan Nhà nước để lừa đảo, chiếm đoạt tiền ủng hộ cứu trợ. Đây là hành vi không chỉ vi phạm đạo đức nghiêm trọng mà còn có thể bị xử lý hình sự về Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, với mức án có thể lên đến tù chung thân, đặc biệt nếu có tình tiết lợi dụng hoàn cảnh thiên tai.

PHÂN TÍCH HÀNH VI – CÓ CẤU THÀNH TỘI LỪA ĐẢO CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN

Theo quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự năm 2015, người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác có giá trị từ 02 triệu đồng trở lên, hoặc dưới 02 triệu nhưng thuộc trường hợp đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm, thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Trong bối cảnh thiên tai, các đối tượng thường dùng thủ đoạn như:

• Giả danh tổ chức, cơ quan uy tín đang tiếp nhận cứu trợ (như MTTQVN, cơ quan báo chí, Hội chữ thập đỏ…).
• Tạo lập tài khoản ngân hàng, mạng xã hội (Facebook, Zalo) có giao diện, tên gọi tương tự tổ chức thật để tạo lòng tin.
• Kêu gọi cộng đồng quyên góp tiền mặt, hiện vật nhưng sau đó không chuyển tới người bị hại mà sử dụng cá nhân.

Các thủ đoạn này rõ ràng là gian dối, nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản thông qua việc lợi dụng lòng tin của người khác. Khi người dân đã chuyển tiền theo lời kêu gọi giả mạo, hành vi chiếm đoạt hoàn tất.

KHUNG HÌNH PHẠT CỤ THỂ THEO ĐIỀU 174 BLHS

Tùy theo giá trị tài sản bị chiếm đoạt, người phạm tội có thể bị xử lý theo các khung hình phạt như sau:

• Khoản 1: chiếm đoạt từ 2 đến dưới 50 triệu đồng, phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
• Khoản 2: từ 50 đến dưới 200 triệu đồng, hoặc có tình tiết định khung (như lợi dụng thiên tai), phạt tù từ 02 đến 07 năm.
• Khoản 3: từ 200 đến dưới 500 triệu đồng, phạt tù từ 07 đến 15 năm.
• Khoản 4: từ 500 triệu đồng trở lên, phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.

Ngoài hình phạt chính là phạt tù, Tòa án còn có thể tuyên hình phạt bổ sung như phạt tiền từ 10 – 100 triệu đồng, cấm hành nghề, đảm nhiệm chức vụ nhất định (khoản 5 Điều 174 BLHS).

ÁP DỤNG TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG – LỢI DỤNG HOÀN CẢNH THIÊN TAI

Một điểm đặc biệt đáng lưu ý là: hành vi phạm tội xảy ra trong thời điểm thiên tai, bão lũ, khi xã hội đang gặp nhiều khó khăn, được pháp luật xác định là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.

Căn cứ theo điểm l khoản 1 Điều 52 BLHS, đây là tình tiết tăng nặng: “Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để phạm tội”.

Tình tiết này không làm thay đổi tội danh hoặc khung hình phạt, nhưng sẽ khiến Tòa án áp dụng mức án nghiêm khắc hơn trong cùng khung hình phạt, thậm chí có thể loại trừ việc hưởng án treo hoặc không cho giảm án nếu bị kết án tù.

HÀNH VI CÓ TỔ CHỨC – PHẠM TỘI TINH VI, CÓ TÍNH CHẤT CHUYÊN NGHIỆP

Nhiều vụ việc cho thấy, một nhóm đối tượng cùng tham gia tạo lập các kênh truyền thông giả, người nhận tiền, người đứng ra liên lạc, người đăng bài truyền thông. Đây là dấu hiệu phạm tội có tổ chức – một tình tiết tăng nặng khác theo điểm a khoản 1 Điều 52 BLHS.

Một số vụ lừa đảo thời gian vừa qua có thể kể đến như trên trang Facebook của Hội Chữ thập đỏ tỉnh Quảng Ninh đăng cảnh báo fanpage lừa đảo, mạo danh Hội, kêu gọi ủng hộ người dân bị ảnh hưởng bởi bão số 3 để chiếm đoạt tài sản. Hoặc Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh Phú Thọ cũng cảnh báo về việc đối tượng lừa đảo lập fanpage mạo danh Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam huyện Lâm Thao, kêu gọi quyên góp, ủng hộ cho các gia đình bị ảnh hưởng bởi sự cố sập cầu Phong Châu.

Một số người dùng mạng xã hội cũng phản ánh tình trạng bị lừa đảo tiền từ thiện. Thậm chí có người bị lừa chuyển hơn một trăm triệu đồng để mua 2.000 áo phao hỗ trợ tỉnh Tuyên Quang. Tuy nhiên sau khi chuyển tiền, người nhận tiền đã biến mất “không dấu vết”.

Những trường hợp như vậy không thể xem là hành vi lẻ tẻ, mà là hành vi có tổ chức, có tính chuyên nghiệp và xảo quyệt, cần bị xử lý nghiêm khắc.

TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ – TRẢ LẠI TIỀN VÀ BỒI THƯỜNG

Ngoài trách nhiệm hình sự, người phạm tội còn phải thực hiện trách nhiệm dân sự. Theo Điều 48 BLHS, người phạm tội lừa đảo phải:

• Trả lại toàn bộ tài sản đã chiếm đoạt cho người bị hại.
• Bồi thường thiệt hại (nếu có hậu quả gián tiếp khác, như chi phí chuyển tiền, thiệt hại vật chất do mất niềm tin…).
• Có thể bị buộc công khai xin lỗi nếu gây tổn hại đến uy tín cá nhân, tổ chức bị giả mạo.

CẢNH BÁO PHÁP LÝ – KHÔNG CÒN LÀ “TRÒ ĐÙA MẠNG XÃ HỘI”

Hành vi giả mạo, mượn danh nghĩa thiện nguyện để trục lợi ngày càng phổ biến trong các đợt thiên tai, dịch bệnh. Tuy nhiên, nhiều người vẫn lầm tưởng rằng đây chỉ là “chiêu trò online”, không thể bị xử lý hình sự. Trên thực tế, chỉ cần chiếm đoạt từ 02 triệu đồng trở lên đã đủ để cấu thành tội phạm, không cần nạn nhân phải tố cáo hay báo chí đưa tin.

Với sự phát triển của công nghệ, các dấu vết điện tử như chuyển khoản, tin nhắn, tài khoản ngân hàng… là bằng chứng xác thực để cơ quan điều tra khởi tố và truy tố tội phạm.

KẾT LUẬN – ĐỪNG GIẢ DANH “NGHĨA TÌNH” ĐỂ TRỤC LỢI

Giữa lúc đồng bào gồng mình chống bão lũ, dịch bệnh, những hành vi giả mạo để trục lợi từ lòng tốt của cộng đồng là không thể dung thứ. Pháp luật hình sự không chỉ xem đây là tội xâm phạm tài sản mà còn là tội xâm hại lòng tin và sự tử tế xã hội.

Các quy định tại Điều 174 và Điều 52 BLHS là căn cứ pháp lý rõ ràng để truy cứu trách nhiệm hình sự, răn đe và bảo vệ tính nghiêm minh của pháp luật.

Xem thêm 

Bóng tối của lòng tin: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và những hệ lụy đau lòng

Mở Công ty tư vấn du học rồi lừa đảo hàng chục người

Công Ty Bất Động Sản Lừa Đảo: Dấu Hiệu và Cách Phòng Tránh(Mở trong cửa số mới)