Sử dụng bằng lái giả, mua bán bằng lái – Cấu thành tội gì?

1. Mở đầu

Giấy phép lái xe (GPLX) là căn cứ pháp lý chứng minh người điều khiển phương tiện đã qua đào tạo và đủ điều kiện lái xe an toàn. Tuy nhiên, tình trạng làm giả, mua bán hoặc sử dụng GPLX giả vẫn diễn ra, gây nguy hiểm cho xã hội. Hành vi này không chỉ vi phạm quản lý hành chính, mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định mới của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025).

2. Cơ sở pháp lý

• Điều 341 BLHS 2015: Tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức, tiếp tục áp dụng và có mức phạt tiền cao hơn trước (tăng gấp đôi ở nhiều khung hình phạt).
• Điều 174 BLHS 2015: Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (nếu hành vi sử dụng GPLX giả nhằm chiếm đoạt tài sản hoặc lợi ích bất chính).
• Điều 260 BLHS 2015: Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ, trong đó sử dụng GPLX giả bị coi là tình tiết tăng nặng tương đương “không có giấy phép lái xe theo quy định”.
• Nghị định 123/2021/NĐ-CP (sửa đổi NĐ 100/2019/NĐ-CP): Xử phạt hành chính hành vi điều khiển phương tiện bằng GPLX không hợp lệ.
• Điều 56 và Điều 57 Luật trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024: Người điều khiển phương tiện phải có GPLX đang còn điểm, còn hiệu lực phù hợp với loại xe đang điều khiển do cơ quan có thẩm quyền cấp.

3. Phân tích dấu hiệu pháp lý

Trường hợp 1: Làm giả, mua bán GPLX

Người trực tiếp làm giả hoặc tổ chức sản xuất, mua bán GPLX giả sẽ bị xử lý theo Điều 341 BLHS.

• Cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 07 năm.
• Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền đến 50 triệu đồng.

Trường hợp 2: Sử dụng GPLX giả

Cụ thể, Điều 18 Nghị định 168/2024/NĐ-CP quy định, hành vi không có GPLX, sử dụng GPLX đã bị trừ hết điểm hoặc sử dụng GPLX không do cơ quan có thẩm quyền cấp, GPLX bị tẩy xóa, không còn hiệu lực, không phù hợp với loại xe đang điều khiển sẽ bị phạt 2-3 triệu đồng, áp dụng cho người điều khiển xe mô tô 2 bánh có dung tích xi-lanh đến 125cm3 hoặc có công suất động cơ điện đến 11kW và các loại xe tương tự.

Trong khi đó, mức phạt sẽ tăng lên 6-8 triệu đồng nếu người vi phạm điều khiển mô tô 2 bánh có dung tích xi-lanh trên 125cm3 hoặc có công suất động cơ điện trên 11kW, mô tô 3 bánh.

Ngoài ra, người vi phạm còn bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung là thu hồi giấy phép lái xe không do cơ quan có thẩm quyền cấp.

Trường hợp dùng GPLX giả để thi tuyển, xin việc, hưởng lợi bất chính sẽ bị xử lý hình sự theo Điều 341 BLHS (người sử dụng giấy tờ giả).

Trường hợp 3: Gây tai nạn khi sử dụng GPLX giả

Được coi là không có GPLX hợp lệ.

Đây là tình tiết tăng nặng trong khoản 2 Điều 260 BLHS. Người vi phạm sẽ bị:

• Xử lý về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ.
• Đồng thời có thể bị xử lý thêm về tội sử dụng giấy tờ giả.

4. Tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ

Tăng nặng

• Làm giả có tổ chức, làm số lượng lớn GPLX giả.
• Thu lợi bất chính cao.
• Gây hậu quả nghiêm trọng (tai nạn chết người, thiệt hại tài sản lớn).

Giảm nhẹ

• Người phạm tội tự thú, giao nộp GPLX giả.
• Hợp tác tích cực với cơ quan chức năng.
• Bồi thường, khắc phục hậu quả.
• Theo BLHS 2025: Người thành khẩn khai báo, nộp lại giấy tờ giả có thể được xem xét giảm nhẹ TNHS nếu hành vi chưa gây hậu quả nghiêm trọng.

5. Thực tiễn áp dụng

Công an đã triệt phá nhiều đường dây mua bán GPLX giả qua mạng xã hội.

Các đối tượng cầm đầu thường bị xử lý theo Điều 341 BLHS với mức án 2–5 năm tù, nặng có thể lên đến 10 năm.

Người sử dụng GPLX giả khi bị phát hiện có thể vừa bị phạt hành chính, vừa bị truy cứu hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng hoặc dùng để trục lợi.

Đặc biệt, gây tai nạn khi dùng GPLX giả, mức án tăng nặng rõ rệt theo Điều 260 BLHS.

6. Kết luận và kiến nghị

Hành vi làm giả, mua bán hoặc sử dụng GPLX giả vi phạm nghiêm trọng pháp luật, đe dọa trực tiếp đến an toàn giao thông. Pháp luật hiện hành đã có quy định chặt chẽ để xử lý hình sự, đồng thời áp dụng tình tiết tăng nặng khi gây hậu quả.

Kiến nghị:

• Tăng cường số hóa, quản lý GPLX qua cơ sở dữ liệu quốc gia để ngăn chặn giả mạo.
• Bổ sung trách nhiệm hình sự rõ ràng hơn cho hành vi môi giới, quảng cáo dịch vụ làm GPLX giả.
• Đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu: mua bằng lái giả không chỉ bị phạt tiền, mà còn có thể bị phạt tù.

Xem thêm 

Quyền lợi của người tiêu dùng dễ bị tổn thương có gì đặc biệt?

Quyền và nghĩa vụ mà người tiêu dùng cần biết năm 2025

Trách nhiệm bảo đảm an toàn thông tin cho người tiêu dùng

Bồi thường thiệt hại: Có nguyên tắc, có giới hạn