TỔNG QUAN VỀ AN TỬ VÀ TRỢ TỬ: KHÁI NIỆM, NGUỒN GỐC VÀ HÀNH TRÌNH PHÁT TRIỂN

Đánh giá bài viết

An tử và trợ tử là những khái niệm đã và đang khuấy động những cuộc tranh luận sâu sắc trên phạm vi toàn cầu, chạm đến những vấn đề cốt lõi về quyền tự quyết của con người, giá trị thiêng liêng của sự sống, đạo đức y học và vai trò của pháp luật. Chúng không chỉ đơn thuần là những vấn đề pháp lý mà còn mang ý nghĩa triết học, tôn giáo và xã hội sâu sắc. Để có một cái nhìn toàn diện và đa chiều về chủ đề nhạy cảm này, việc hiểu rõ khái niệm, nguồn gốc lịch sử và hành trình phát triển của các quan niệm về an tử và trợ tử là điều hết sức cần thiết.

Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan về định nghĩa, phân loại; khám phá nguồn gốc tư tưởng từ thời cổ đại; và theo dõi quá trình phát triển của chúng qua các thời kỳ cho đến hiện tại.

1. KHÁI NIỆM VỀ AN TỬ VÀ TRỢ TỬ

Trước khi đi sâu vào lịch sử và sự phát triển, việc định nghĩa rõ ràng các khái niệm là tối quan trọng, bởi ranh giới giữa chúng có thể rất mờ nhạt nhưng lại mang ý nghĩa pháp lý và đạo đức khác biệt đáng kể.

An tử (Euthanasia) là hành động chủ động kết thúc sự sống của một người để giảm bớt đau khổ không thể chịu đựng được, thường do bệnh nan y không còn hy vọng chữa khỏi. An tử được phân loại theo hành động thành:
- An tử chủ động (Active Euthanasia):Là hành động trực tiếp gây ra cái chết của bệnh nhân, ví dụ như tiêm một loại thuốc gây chết người.
- An tử bị động (Passive Euthanasia):Là việc ngừng hoặc không bắt đầu các biện pháp hỗ trợ sự sống để bệnh nhân ra đi một cách tự nhiên. Ví dụ điển hình là rút ống thở, ngừng truyền dịch hoặc không thực hiện hồi sức tim phổi.

Trợ tử (Assisted Suicide / Physician-Assisted Suicide – PAS) là việc bệnh nhân tự kết liễu đời mình với sự giúp đỡ gián tiếp của người khác, thường là bác sĩ. Bác sĩ chỉ cung cấp phương tiện (chẳng hạn như một đơn thuốc gây chết liều cao) để bệnh nhân tự sử dụng.

Điểm khác biệt cốt lõi giữa trợ tử so với an tử chủ động là hành động cuối cùng (tự sử dụng phương tiện gây chết) do chính bệnh nhân thực hiện, không phải do người khác.

Ngoài ra, an tử còn được phân loại theo mức độ tự nguyện của bệnh nhân:

An tử tự nguyện (Voluntary Euthanasia): Xảy ra khi bệnh nhân có đủ năng lực nhận thức và bày tỏ rõ ràng, tự nguyện mong muốn được chết.
An tử không tự nguyện (Non-voluntary Euthanasia): Áp dụng khi bệnh nhân không thể bày tỏ ý muốn hiện tại (ví dụ: hôn mê sâu, mất trí nhớ nặng) nhưng có bằng chứng rõ ràng về ý định của họ trong quá khứ (ví dụ: thông qua một bản di chúc sống – Living Will).
An tử phi tự nguyện (Involuntary Euthanasia): Là việc kết thúc sự sống của một người không có khả năng bày tỏ ý muốn và không có ý định trước đó, hoặc thậm chí phản đối. Loại hình này luôn bị coi là bất hợp pháp và là hành vi giết người ở hầu hết mọi hệ thống pháp luật trên thế giới.

2. NGUỒN GỐC CỦA QUAN NIỆM VỀ AN TỬ VÀ TRỢ TỬ

Quan niệm về việc kiểm soát cái chết không phải là một phát minh của thời hiện đại mà đã tồn tại từ rất sớm trong lịch sử nhân loại, chịu ảnh hưởng của triết học, tôn giáo và thực tiễn xã hội.

2.1. Thời kỳ cổ đại

Hy Lạp cổ đại: Các triết gia như Plato và Socrates đã thảo luận về cái chết không đau đớn cho người bệnh vô phương cứu chữa. Thực tiễn xã hội ở một số thành bang, như Sparta, đôi khi cho phép hoặc không cấm việc tự sát, đặc biệt đối với trẻ sơ sinh yếu ớt hoặc người già không còn khả năng tự phục vụ. Tuy nhiên, chính trong thời kỳ này, Lời thề Hippocrates đã xuất hiện như một nguyên tắc y đức nền tảng, cấm bác sĩ kê đơn thuốc chết người, đặt viên gạch đầu tiên cho nguyên tắc bảo vệ sự sống trong y học.

La Mã cổ đại: tồn tại những quan điểm thực dụng hơn và phổ biến hơn về tự sát quyền kiểm soát cái chết. Tự sát đôi khi được xem là hành động danh dự để tránh bị bắt làm nô lệ hoặc nhục nhã, đặc biệt trong quân đội và tầng lớp quý tộc.

2.2. Ảnh hưởng của các tôn giáo lớn

Kitô giáo, Hồi giáo, Do Thái giáo: Các tôn giáo độc thần này đều có quan điểm mạnh mẽ về sự sống là món quà thiêng liêng từ Đấng Sáng Tạo. Theo đó, chỉ có Đấng Sáng Tạo mới có quyền ban tặng và lấy đi sự sống. Mọi hành vi tự sát hoặc an tử đều bị cấm đoán mạnh mẽ, coi là tội lỗi nghiêm trọng.

Phật giáo: Mặc dù không có khái niệm Đấng Tạo Hóa nhưng Phật giáo với luật nhân quả và luân hồi cũng không khuyến khích việc sát sinh hay tự sát, vì tin rằng hành động đó sẽ tạo nghiệp xấu và cản trở con đường giác ngộ hay chuyển sinh. Đồng thời, Phật giáo cũng đề cao việc đối mặt với đau khổ và tìm kiếm sự giải thoát thông qua con đường tu tập, hành vi tự sát có thể xem như trốn bỏ và đầu hàng trước đau khổ và không được khuyến khích.

2.3. Thời kỳ Trung cổ và Phục hưng

Dưới sự thống trị tư tưởng của Giáo hội Thiên Chúa giáo ở châu Âu, tự sát và an tử bị coi là trọng tội, đi ngược lại ý Chúa. Niềm tin rằng sự sống là thuộc về Chúa đã củng cố mạnh mẽ sự cấm đoán này trong suốt nhiều thế kỷ.

Triết học Khai sáng và sự trỗi dậy của quyền cá nhân: Tuy nhiên, từ thế kỷ 17-18, các tư tưởng về tự do cá nhân, quyền tự quyết và lý trí (John Locke, Jean-Jacques Rousseau, John Stuart Mill) bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Những triết lý này đã đặt nền móng cho cuộc tranh luận hiện đại về quyền kiểm soát cuộc đời, bao gồm cả quyền quyết định cái chết của chính mình, thách thức những quan niệm truyền thống.

3. HÀNH TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA AN TỬ VÀ TRỢ TỬ THỜI HIỆN ĐẠI

Sự phát triển của khoa học y tế và những biến động xã hội trong hai thế kỷ qua đã định hình lại hoàn toàn cuộc tranh luận về an tử và trợ tử.

3.1. Thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20: Những tranh luận ban đầu

Sự tiến bộ của y học đã cho phép kéo dài sự sống của con người, nhưng đồng thời cũng làm nảy sinh câu hỏi về chất lượng cuộc sống khi phải sống trong đau đớn và bệnh tật kéo dài.

Thuật ngữ “euthanasia” bắt đầu được sử dụng phổ biến hơn trong bối cảnh y học. Các phong trào và hiệp hội ủng hộ an tử cũng dần xuất hiện tại Anh và Mỹ, tập trung vào khía cạnh giảm thiểu đau khổ cho người bệnh nan y, mà tiêu biểu là Hiệp hội An tử của Anh (Voluntary Euthanasia Legalisation Society – VELS/ The Euthanasia Society). Mặc dù được thành lập chính thức sau này (năm 1935), nhưng các cuộc tranh luận và vận động ban đầu đã diễn ra từ sớm hơn. Hiệp hội này được coi là tổ chức vận động hợp pháp hóa an tử tự nguyện đầu tiên trên thế giới.

3.2. Thời kỳ Thế chiến II và sự lạm dụng tàn bạo của Đức Quốc xã

Giai đoạn này là một vết sẹo đen trong lịch sử của khái niệm an tử. Chương trình “Aktion T4” của Đức Quốc xã là chương trình giết người hàng loạt có hệ thống của Đức Quốc xã, diễn ra từ năm 1939 đến năm 1945, nhằm tiêu diệt những người được coi là “không xứng đáng được sống” (Lebensunwertes Leben). Đối tượng chính là những người mắc bệnh tâm thần, khuyết tật bẩm sinh, bệnh mạn tính nặng, hoặc những người yếu ớt, suy nhược về thể chất và tinh thần. Aktion T4 đã lợi dụng danh nghĩa “an tử nhân đạo” để che đậy việc giết hại hàng loạt người khuyết tật, tâm thần và người bệnh mạn tính với mục đích “thanh lọc chủng tộc”(murder of the disables).

Hình ảnh một nhóm nạn nhân của chương trình Aktion T4

Ước tính có khoảng 200.000 đến 300.000 người đã bị sát hại trong chương trình này, bao gồm cả trẻ em và người lớn. Họ bị giết tại các trung tâm “an tử” đặc biệt được thành lập trên khắp nước Đức và các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng. Chương trình này đã thử nghiệm và hoàn thiện các phương pháp giết người hàng loạt, bao gồm sử dụng buồng hơi ngạt bằng khí carbon monoxide và tiêm thuốc độc gây chết người. Những phương pháp này sau đó đã được áp dụng và mở rộng quy mô trong các trại tập trung của nạn diệt chủng Holocaust.

Hậu quả khủng khiếp này đã ảnh hưởng tiêu cực sâu sắc đến quan điểm về an tử: Trong nhiều thập kỷ sau Thế chiến II, từ “an tử” (euthanasia) gần như bị coi là một từ cấm kỵ và đồng nghĩa với tội ác của Đức Quốc xã. Điều này khiến bất kỳ cuộc thảo luận nào về “cái chết có phẩm giá” hay an tử tự nguyện đều gặp phải sự phản đối gay gắt và bị nghi ngờ.

Nỗi sợ hãi về “dốc trượt” (slippery slope) lo ngại rằng việc hợp pháp hóa an tử, dù với ý định ban đầu là nhân đạo, có thể dẫn đến sự lạm dụng và giết người hàng loạt như trong thời kỳ Đức Quốc xã, đây vẫn là một luận điểm mạnh mẽ chống lại an tử cho đến ngày nay.

3.3. Từ nửa sau thế kỷ 20 đến nay: Sự hồi sinh của các cuộc tranh luận và phong trào “Quyền được chết”:

Sự phát triển vượt bậc của y học hiện đại:

đã thành công trong việc tiếp tục kéo dài sự sống của bệnh nhân nan y, nhưng cũng đồng thời kéo dài sự đau khổ không có hồi kết trong nhiều trường hợp, làm tăng thêm nhu cầu về cái chết có phẩm giá.

Sự ra đời và phát triển của chăm sóc giảm nhẹ (Palliative Care):

Cung cấp một giải pháp thay thế quan trọng bằng cách hỗ trợ kiểm soát đau đớn và các triệu chứng khác, nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân giai đoạn cuối. Tuy nhiên, điều này không loại bỏ hoàn toàn cuộc tranh luận về an tử/ trợ tử.

Phong trào “Quyền được chết” (Right to Die Movement):

Trở nên mạnh mẽ hơn, tập trung vào quyền tự quyết của bệnh nhân và khái niệm “cái chết có phẩm giá” như một quyền cơ bản. Các trường hợp nổi bật như Karen Ann Quinlan (tranh cãi về rút ống thở) hay Terry Schiavo (tranh cãi về ngừng cấp dưỡng) đã thu hút sự chú ý của toàn cầu. Bác sĩ Jack Kevorkian ở Mỹ thậm chí còn nổi tiếng với việc hỗ trợ tự tử cho nhiều bệnh nhân nan y.

Hợp pháp hóa ở các quốc gia trên thế giới:

Vào năm 2002, Hà Lan trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới hợp pháp hóa an tử chủ động. Sau đó, Bỉ và Luxembourg cũng ban hành luật tương tự. Mô hình trợ tử được hợp pháp hóa ở một số bang của Mỹ (Oregon là bang tiên phong từ năm 1997), Canada, một số bang của Úc và New Zealand.
Dù được hợp pháp hóa, tất cả các quốc gia này đều áp dụng các điều kiện và quy trình cực kỳ nghiêm ngặt, bao gồm: bệnh nan y không thể chữa khỏi, đau đớn không thể chịu đựng được, yêu cầu tự nguyện và lặp đi lặp lại, đánh giá bởi nhiều bác sĩ (thường bao gồm cả bác sĩ tâm thần), thời gian chờ bắt buộc, và xác nhận không còn giải pháp thay thế hiệu quả.

Tuy nhiên, những thách thức và tranh luận tiếp diễn: Ngay cả ở các quốc gia đã hợp pháp hóa, luận điểm “dốc trượt” vẫn là mối lo ngại hàng đầu. Các tranh luận tiếp diễn về việc áp dụng cho người không có năng lực nhận thức rõ ràng, người mắc bệnh tâm thần, hay trẻ em, cũng như thách thức trong việc áp dụng và giám sát các quy định chặt chẽ.

Kết luận

Hành trình của an tử và trợ tử là một minh chứng cho sự phức tạp của những câu hỏi tồn tại từ cổ đại đến nay. Từ những quan niệm khác nhau về sự sống và cái chết trong triết học Hy Lạp cổ đại, qua sự cấm đoán mạnh mẽ của các tôn giáo lớn, đến sự tái xuất và tranh luận gay gắt trong thời hiện đại, an tử và trợ tử luôn là một chủ đề đầy thách thức.

Ngày nay, với sự tiến bộ của y học và sự đa dạng trong tư duy xã hội, cuộc tranh luận không còn chỉ xoay quanh việc “có nên” mà còn là “làm thế nào” để giải quyết vấn đề đau khổ cuối đời một cách nhân văn nhất. An tử và trợ tử là những vấn đề liên ngành, đòi hỏi sự cân nhắc thấu đáo từ nhiều góc độ – y học, pháp luật, đạo đức, triết học và xã hội. Cuộc tranh luận về chúng chắc chắn sẽ tiếp tục diễn ra, phản ánh sự phát triển không ngừng của y học và sự thay đổi trong nhận thức của con người về giá trị của sự sống và cái chết trong một thế giới ngày càng phức tạp.

Xem thêm

PHÁP LUẬT VỀ AN TỬ VÀ TRỢ TỬ – Điểm giao thoa phức tạp của Y học, Đạo đức và Quyền con người (phần 1)

PHÁP LUẬT VỀ AN TỬ VÀ TRỢ TỬ – Điểm giao thoa phức tạp của Y học, Đạo đức và Quyền con người (phần 2)

Chi tiết cách chia thừa kế nhà đất khi là tài sản chung của vợ chồng

Luật sư hướng dẫn giải quyết tranh chấp hợp đồng cho vay tài sản

Vay tiền an toàn, tránh bẫy lãi suất: Tư vấn từ Luật sư chuyên nghiệp

BÓNG TỐI SAU NHỮNG ĐỒNG TIỀN NHANH: Tại Sao “Tín Dụng Đen” Bủa Vây Người Dân?

LUẬTSƯ.NET CHUYÊN TƯ VẤN VÀ CUNG CẤP CÁC DỊCH VỤ SAU:

Địa chỉ, số điện thoại Luật sư giỏi TP.HCM

Nếu bạn cần hỗ trợ trong việc giải quyết tranh chấp hợp đồng cho vay tài sản, hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí và hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp.

LUẬTSƯ.NET – LUẬT SƯ GIỎI TP.HCM

📞 Số điện thoại: 0364919191 – 0919989876
📍 Địa chỉ: Số 11 Đường Số 7, KDC CityLand Park Hills, Phường 10, Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh 700000
🌐 Website: www.luậtsư.net
📧 Email: tuvanmienphi@luậtsư.net

Chọn chúng tôi, chọn giải pháp pháp lý hiệu quả nhất!

Tại sao chọn LUẬTSƯ.NET?

Đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm: Chúng tôi đã xử lý thành công hàng trăm vụ tranh chấp nợ khó đòi, từ cá nhân đến doanh nghiệp.
Tư vấn toàn diện: Hỗ trợ khách hàng từ giai đoạn tư vấn ban đầu đến khi thi hành án.
Chi phí minh bạch: Cam kết chi phí dịch vụ hợp lý, rõ ràng, không phát sinh.
Thời gian giải quyết nhanh chóng: Luật sư của chúng tôi luôn đặt lợi ích khách hàng lên hàng đầu và tối ưu hóa thời gian xử lý vụ việc.

Đăng ký thành lập doanh nghiệp trọn gói giá rẻ chỉ 599k: https://dangkykinhdoanh.top/