PHÁP LUẬT VỀ AN TỬ VÀ TRỢ TỬ - Điểm giao thoa phức tạp của Y học, Đạo đức và Quyền con người (phần 2)

Đánh giá bài viết

Bài viết này tiếp tục thảo luận những luận điểm còn dang dở của phần trước về vấn đề quyền an tử/ trợ tử.

6. QUY TRÌNH VÀ ĐIỀU KIỆN PHÁP LÝ NGHIÊM NGẶT

Xuất phát từ tính chất nhạy cảm và nguy cơ lạm dụng tiềm tàng, các quốc gia đã hợp pháp hóa an tử hoặc trợ tử đều áp dụng những quy trình và điều kiện pháp lý cực kỳ nghiêm ngặt. Hệ thống này được thiết lập không chỉ nhằm ngăn chặn mọi hình thức lạm dụng mà còn để bảo vệ tối đa quyền lợi và ý chí của người bệnh, đảm bảo quyết định về cái chết là một lựa chọn tự nguyện, có thông tin đầy đủ và được cân nhắc kỹ lưỡng.

6.1. Yêu cầu về bệnh lý (điều kiện tiên quyết)

Bệnh nhân phải được chẩn đoán mắc bệnh nan y, đã ở giai đoạn cuối, không thể chữa khỏi, không có khả năng phục hồi, và thường có tiên lượng thời gian sống còn lại rất ngắn (ví dụ: dưới 6 tháng tại một số bang của Mỹ hoặc Canada). Chẩn đoán này phải được xác nhận độc lập bởi ít nhất hai (hoặc nhiều hơn) bác sĩ có chuyên môn, nhằm loại trừ mọi sai sót hoặc sự thiếu khách quan.

6.2. Tiêu chí về mức độ đau đớn

Bệnh nhân phải đang chịu đựng sự đau đớn về thể xác hoặc tinh thần ở mức độ “không thể chịu đựng được” (unbearable suffering), và quan trọng hơn, sự đau đớn này không thể kiểm soát hiệu quả bằng các phương pháp chăm sóc giảm nhẹ hiện có. Điều này đảm bảo rằng an tử/ trợ tử chỉ là lựa chọn cuối cùng khi mọi biện pháp giảm nhẹ đã được áp dụng hoặc không mang lại hiệu quả.

6.3. Yêu cầu về sự tự nguyện và tính kiên định của mong muốn

Ý muốn được chết của người bệnh phải được thể hiện một cách rõ ràng, bằng văn bản, và phải được lặp đi lặp lại nhiều lần trong một khoảng thời gian nhất định (ví dụ: yêu cầu lần thứ nhất, sau đó yêu cầu lần thứ hai sau vài tuần). Quy trình này nhằm đảm bảo tính kiên định của ý chí và cho phép người bệnh có thời gian suy nghĩ kỹ lưỡng, tránh các quyết định bột phát. Yêu cầu này thường phải có sự chứng kiến của nhân chứng độc lập, không có lợi ích liên quan đến cái chết của bệnh nhân.

Một số quốc gia còn áp dụng thời gian chờ đợi (cooling-off period) bắt buộc, ví dụ như bang Oregon (Mỹ) tối thiểu là 15 ngày giữa yêu cầu ban đầu và thời điểm thực hiện hay tại Canada (Luật MAID) là 10 ngày hoặc 90 ngày phụ thuộc việc cái chết của bệnh nhân có thể dự đoán được hay không. Khoảng thời gian này có vai trò như một “cửa sổ” để bệnh nhân có cơ hội suy nghĩ lại, hoặc để các giải pháp thay thế được xem xét.

Hơn nữa, quy trình còn bao gồm tham vấn đa chiều. Bắt buộc phải có ý kiến của các chuyên gia khác, đặc biệt là bác sĩ tâm lý hoặc tâm thần độc lập, để đánh giá năng lực nhận thức của bệnh nhân, loại trừ các yếu tố như trầm cảm lâm sàng hoặc các rối loạn tâm thần khác có thể ảnh hưởng đến quyết định của họ. Trong một số trường hợp, chuyên gia xã hội cũng tham gia để xác định liệu bệnh nhân có đang chịu áp lực từ bên ngoài hay không.

Cuối cùng, để đảm bảo tính minh bạch và ngăn chặn lạm dụng, các quốc gia này đều thiết lập cơ chế giám sát và báo cáo chặt chẽ. Thường sẽ có một ủy ban độc lập hoặc cơ quan chuyên trách được thành lập để xem xét từng trường hợp sau khi an tử/ trợ tử được thực hiện, đảm bảo rằng mọi quy định pháp luật đã được tuân thủ nghiêm ngặt. Các báo cáo thống kê định kỳ về số lượng và điều kiện các trường hợp được thực hiện cũng được công bố công khai, góp phần vào sự minh bạch và tin cậy của hệ thống.

7. QUAN ĐIỂM TÔN GIÁO

Cuộc tranh luận về an tử và trợ tử không chỉ dừng lại ở các khía cạnh pháp lý và đạo đức thuần túy mà còn ăn sâu vào niềm tin tôn giáo, kéo theo những hệ lụy xã hội – kinh tế phức tạp, đồng thời đặt ra câu hỏi về các giải pháp thay thế khả thi và bài học từ kinh nghiệm quốc tế.

Đối với hàng tỷ người trên thế giới, tôn giáo đóng vai trò định hình quan niệm sâu sắc về sự sống và cái chết; hầu hết các tôn giáo lớn đều có quan điểm mạnh mẽ, và thường là phản đối an tử/ trợ tử, bởi lẽ họ coi sự sống là thiêng liêng và là món quà không thể tước đoạt.

Kitô giáo (Công giáo và Tin lành) coi sự sống là món quà thần thánh từ Chúa, chỉ Chúa mới có quyền ban tặng và lấy đi sự sống; an tử/ trợ tử bị coi là hành vi đi ngược lại ý muốn của Chúa và vi phạm Điều răn “Ngươi không được giết người”.
Tương tự, Hồi giáo xem sự sống là của Allah và an tử/ trợ tử bị cấm tuyệt đối.
Trong Phật giáo, mặc dù không có “Đấng Tạo Hóa”, nhưng việc tự sát hoặc hỗ trợ tự sát thường được coi là hành động tiêu cực, gây thêm nghiệp xấu cho cả người thực hiện và người hỗ trợ; Phật giáo khuyến khích đối mặt với đau khổ và tìm kiếm sự giải thoát qua tu tập.
Do Thái giáo cũng giữ quan điểm rằng sự sống là tài sản quý giá của Chúa và không được phép chấm dứt.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần phân biệt là đa số các tôn giáo này chấp nhận việc ngừng các biện pháp duy trì sự sống một cách vô ích (an tử bị động), cho phép cái chết đến tự nhiên mà không coi đó là hành vi an tử chủ động hay tự sát.

8. HẬU QUẢ XÃ HỘI VÀ KINH TẾ

Việc hợp pháp hóa an tử/ trợ tử không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn tác động sâu rộng đến cấu trúc và các giá trị của xã hội và nền kinh tế, gây ra nhiều mối lo ngại.

Nỗi đau và gánh nặng tâm lý cực kỳ lớn cho gia đình và người thân:

việc chấp nhận hoặc từ chối mong muốn của người bệnh có thể dẫn đến xung đột nội bộ, cảm giác tội lỗi, và những vấn đề phức tạp liên quan đến quan hệ gia đình cũng như di sản. Bên cạnh đó, có một nguy cơ (dù không chủ đích) tạo ra áp lực ngầm hoặc khuyến khích lựa chọn an tử/ trợ tử để tiết kiệm chi phí điều trị lâu dài cho hệ thống y tế hoặc chính gia đình, đặc biệt ở những quốc gia có nguồn lực y tế hạn chế. Việc hợp pháp hóa cũng có thể “bình thường hóa” việc lựa chọn cái chết như một giải pháp cho các vấn đề sức khỏe hoặc cuộc sống, từ đó làm giảm giá trị thiêng liêng và ý nghĩa của sự sống nói chung.

Trách nhiệm bảo vệ người dễ bị tổn thương:

làm thế nào để đảm bảo rằng người già yếu, người khuyết tật, người có thu nhập thấp hoặc người bị cô lập không cảm thấy mình là gánh nặng và bị ép buộc, hoặc cảm thấy mình “nên” lựa chọn cái chết để khỏi làm phiền người khác?

Văn hóa ứng xử với đau khổ và cái chết:

liệu rằng xã hội có mất đi khả năng đối mặt với sự đau khổ, hoặc bỏ qua trách nhiệm chăm sóc người thân ở cuối đời, thay vào đó là một giải pháp “nhanh gọn” nhưng sát gần với sự tha hoá đạo đức hay không.

9. GIẢI PHÁP THAY THẾ (Palliative Care – Chăm sóc giảm nhẹ (CSGN))

Trong bối cảnh những tranh luận gay gắt về an tử/ trợ tử, chăm sóc giảm nhẹ nổi lên như một giải pháp thay thế quan trọng cho An tử/ trợ tử. Thậm chí được coi là điều kiện tiên quyết trong nhiều cuộc thảo luận. Chăm sóc giảm nhẹ là chương trình chăm sóc tập trung vào việc kiểm soát đau đớn và các triệu chứng khác (như buồn nôn, mệt mỏi, khó thở, lo âu…), nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống tối đa cho bệnh nhân và gia đình họ khi đối mặt với bệnh tật đe dọa tính mạng.

Mục tiêu cốt lõi của liệu trình này là hỗ trợ sự sống, xem cái chết là một quá trình tự nhiên, không đẩy nhanh hoặc trì hoãn nó, giúp bệnh nhân kiểm soát đau đớn thể xác, giảm bớt lo âu tinh thần, cải thiện chất lượng cuộc sống, và cho phép họ sống những ngày cuối đời một cách thoải mái, có phẩm giá mà không cần lựa chọn an tử/ trợ tử, đồng thời cung cấp dịch vụ hỗ trợ tâm lý và tinh thần quan trọng cho cả bệnh nhân và gia đình.

Tuy nhiên, việc triển khai CSGN đối mặt với nhiều thách thức như chi phí cao, thiếu nhân lực được đào tạo chuyên sâu, cũng như sự phát triển dân trí chung và khả năng tiếp cận dịch vụ chất lượng cao của người dân ở nhiều quốc gia còn hạn chế. Mối quan hệ giữa CSGN với an tử/ trợ tử là CSGN thường được xem là một biện pháp phòng ngừa hoặc là điều kiện tiên quyết để xem xét an tử/ trợ tử, nhằm đảm bảo rằng mọi khả năng giảm nhẹ đau khổ đã được áp dụng và bệnh nhân thực sự không còn lựa chọn nào khác. CSGN được xem là một giải pháp thay thế quan trọng, thậm chí là điều kiện tiên quyết trong nhiều cuộc tranh luận về an tử/ trợ tử.

10. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ SỰ KHÁC BIỆT PHÁP LÝ

Việc nghiên cứu kinh nghiệm của các quốc gia đã hợp pháp hóa an tử/ trợ tử cung cấp những bài học quý giá về cả cơ hội và thách thức.

Một số quốc gia như Hà Lan, Bỉ, Luxembourg cho phép an tử chủ động với các điều kiện cực kỳ nghiêm ngặt; trong khi các bang như Oregon (Mỹ), Canada, một số bang của Úc và New Zealand đã hợp pháp hóa trợ tử. Có sự khác biệt đáng kể về quy trình, điều kiện và đối tượng áp dụng, ví dụ Bỉ mở rộng giới hạn luật, cho phép thực hiện quyền an tử đối với trẻ em trong một số trường hợp cực kỳ hiếm hoi. Tuy nhiên, điểm chung nổi bật là tất cả các quốc gia này đều áp dụng các điều kiện và quy trình pháp lý cực kỳ nghiêm ngặt, bao gồm:

bệnh nan y không thể chữa khỏi
đau đớn không thể chịu đựng được
yêu cầu tự nguyện và lặp đi lặp lại của bệnh nhân
đánh giá bởi nhiều bác sĩ (thường là cả bác sĩ tâm thần)
một khoảng thời gian chờ bắt buộc
xác nhận không còn giải pháp thay thế hiệu quả.

Ngược lại, hầu hết các quốc gia trên thế giới, bao gồm Đức, Anh, Pháp, Ý, và đa số các quốc gia châu Á, vẫn chưa hợp pháp hóa an tử/ trợ tử, chủ yếu vì các lý do đạo đức, tôn giáo, và lo ngại về “dốc trượt” cũng như khả năng lạm dụng. Thách thức trong việc kiểm soát “dốc trượt” vẫn còn đó, đồng thời tầm quan trọng của hệ thống giám sát và báo cáo độc lập được nhấn mạnh để đảm bảo tính minh bạch và tránh lạm dụng, cũng như liên tục đánh giá tác động xã hội của các luật này.

Việc nghiên cứu kinh nghiệm của các quốc gia đã hợp pháp hóa an tử/ trợ tử cung cấp những bài học quý giá.

Các mô hình khác nhau: Có sự khác biệt đáng kể về quy trình, điều kiện và đối tượng áp dụng (ví dụ: Bỉ cho phép an tử cho trẻ em trong một số trường hợp cực kỳ hiếm hoi).
Điều kiện khắt khe: Điểm chung đáng chú ý nhất là tất cả các quốc gia này đều áp dụng các điều kiện và quy trình pháp lý cực kỳ nghiêm ngặt, bao gồm: bệnh nan y không thể chữa khỏi, đau đớn không thể chịu đựng được, yêu cầu tự nguyện và lặp đi lặp lại, đánh giá bởi nhiều bác sĩ (thường là cả bác sĩ tâm thần), thời gian chờ bắt buộc, và xác nhận không còn giải pháp thay thế hiệu quả.
Các quốc gia không hợp pháp hóa và lý do: Hầu hết các quốc gia trên thế giới, bao gồm Đức, Anh (có tranh luận nhưng chưa hợp pháp hóa), Pháp, Ý, và đa số các quốc gia châu Á, vẫn chưa hợp pháp hóa an tử/trợ tử, chủ yếu vì các lý do đạo đức, tôn giáo, và lo ngại về “dốc trượt” cũng như khả năng lạm dụng.
Bài học rút ra từ kinh nghiệm quốc tế: Các thách thức trong việc kiểm soát “dốc trượt” vẫn còn đó, đồng thời tầm quan trọng của hệ thống giám sát và báo cáo độc lập được nhấn mạnh để đảm bảo tính minh bạch và tránh lạm dụng.

KẾT LUẬN

An tử và trợ tử là những quyết định tối hậu liên quan đến sự sống và cái chết, thách thức những quan niệm sâu sắc nhất về y học, đạo đức, tôn giáo và quyền con người. Mười vấn đề được phân tích ở trên cho thấy sự phức tạp đa tầng của vấn đề này. Việc hợp pháp hóa hay không hợp pháp hóa an tử/ trợ tử không bao giờ là một quyết định đơn giản, mà đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng từ nhiều góc độ, tôn trọng quyền tự quyết của cá nhân đồng thời bảo vệ các giá trị đạo đức xã hội và an toàn cho những người dễ bị tổn thương. Trong bất kỳ xã hội nào, việc tiếp tục thảo luận, nghiên cứu sâu rộng và cung cấp đầy đủ thông tin về chăm sóc giảm nhẹ là cần thiết để đảm bảo rằng mọi cá nhân có thể đối diện với cái chết một cách thanh thản và có phẩm giá nhất.

Xem thêm

PHÁP LUẬT VỀ AN TỬ VÀ TRỢ TỬ – Điểm giao thoa phức tạp của Y học, Đạo đức và Quyền con người (phần 1)

Bộ Y tế thanh tra việc thực hiện quy định về nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi từ 2025

Việt Nam miễn thị thực cho nhiều quốc gia trong năm 2025: Cơ hội vàng cho du lịch và hợp tác quốc tế

LUẬTSƯ.NET CHUYÊN TƯ VẤN VÀ CUNG CẤP CÁC DỊCH VỤ SAU:

Địa chỉ, số điện thoại Luật sư giỏi TP.HCM

Nếu bạn cần hỗ trợ trong việc giải quyết tranh chấp hợp đồng cho vay tài sản, hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí và hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp.

LUẬTSƯ.NET – LUẬT SƯ GIỎI TP.HCM

📞 Số điện thoại: 0364919191 – 0919989876
📍 Địa chỉ: Số 11 Đường Số 7, KDC CityLand Park Hills, Phường 10, Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh 700000
🌐 Website: www.luậtsư.net
📧 Email: tuvanmienphi@luậtsư.net

Chọn chúng tôi, chọn giải pháp pháp lý hiệu quả nhất!

Tại sao chọn LUẬTSƯ.NET?

Đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm: Chúng tôi đã xử lý thành công hàng trăm vụ tranh chấp nợ khó đòi, từ cá nhân đến doanh nghiệp.
Tư vấn toàn diện: Hỗ trợ khách hàng từ giai đoạn tư vấn ban đầu đến khi thi hành án.
Chi phí minh bạch: Cam kết chi phí dịch vụ hợp lý, rõ ràng, không phát sinh.
Thời gian giải quyết nhanh chóng: Luật sư của chúng tôi luôn đặt lợi ích khách hàng lên hàng đầu và tối ưu hóa thời gian xử lý vụ việc.

Đăng ký thành lập doanh nghiệp trọn gói giá rẻ chỉ 599k: https://dangkykinhdoanh.top/

PHÁP LUẬT VỀ AN TỬ VÀ TRỢ TỬ – Điểm giao thoa phức tạp của Y học, Đạo đức và Quyền con người (phần 2)