Trẻ em không phải “lá chắn” pháp lý – Cảnh báo tình tiết tăng nặng khi lợi dụng trẻ phạm tội

Mở đầu: Khi trẻ em bị đẩy vào bóng tối của tội phạm

Trong nhiều vụ án hình sự gây nhức nhối, điều khiến dư luận phẫn nộ không chỉ là hành vi phạm tội mà còn là việc người lớn, đặc biệt là cha mẹ hoặc người thân đã nhẫn tâm đưa trẻ em vào hành vi phạm pháp. Những đứa trẻ bị “biến thành công cụ” để che giấu, thực hiện hoặc hợp thức hóa các hành vi phạm tội.

Các hình thức phổ biến gồm:

– Cho trẻ đi ăn xin để kiếm tiền, có hệ thống, thậm chí thuê mướn trẻ em;

– Giấu ma túy vào đồ dùng trẻ nhỏ để vận chuyển qua chốt kiểm soát;

– Dạy trẻ móc túi, ăn trộm;

– Lợi dụng mối quan hệ huyết thống để né tránh trách nhiệm hình sự.

Câu hỏi đặt ra: Những người dùng trẻ vào mục đích phạm tội như vậy có bị xử lý nghiêm khắc hơn không? Và pháp luật hình sự Việt Nam đã có cơ chế gì để ngăn chặn, xử lý?

Sử dụng người dưới 16 tuổi vào mục đích phạm tội – tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự

Theo điểm o khoản 1 Điều 52 BLHS 2015 (sửa đổi bổ sung 2017) quy định: “Dụ dỗ, lôi kéo người dưới 18 tuổi phạm tội hoặc lợi dụng người dưới 16 tuổi để phạm tội” là tình tiết tăng nặng.

Tình tiết này có thể được áp dụng trong mọi tội danh – tức là không phụ thuộc vào loại tội phạm cụ thể, miễn là có hành vi dụ dỗ, lôi kéo hoặc lợi dụng người chưa đủ tuổi để phục vụ cho hành vi phạm tội. Với mục đích bảo vệ trẻ em là nhóm yếu thế trong xã hội. Không cần trẻ tham gia trực tiếp, chỉ cần bị lợi dụng cũng đủ cấu thành tình tiết tăng nặng. Như vậy, người vi phạm sẽ bị tăng hình phạt trong khung hoặc bị xét xử ở khung cao hơn nếu tội danh có nhiều khung hình phạt. Đồng thời quy định này cũng khẳng định rằng: Trẻ em không được xem là “lá chắn” hay “công cụ miễn trừ” cho người lớn phạm pháp.

Phân biệt hai nhóm tuổi và hai hành vi

Nếu trẻ từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi: Người phạm tội chỉ bị áp dụng tình tiết tăng nặng nếu có hành vi dụ dỗ, lôi kéo để trẻ cùng phạm tội.

Nếu trẻ dưới 16 tuổi: Người phạm tội sẽ bị áp dụng tình tiết tăng nặng ngay cả khi trẻ không tham gia phạm tội, chỉ cần người phạm tội lợi dụng sự hiện diện hoặc vai trò của trẻ để phục vụ cho việc thực hiện tội phạm (ví dụ như mang vác, che giấu, vận chuyển, qua mặt lực lượng chức năng…).

Phân tích các tình huống cụ thể – Dưới góc độ pháp lý hình sự

Thực tế, nhiều người lợi dụng hình ảnh trẻ em để khiến người khác động lòng, từ đó trục lợi từ việc xin tiền. Một số hành vi còn mang tính cưỡng ép trẻ đi ăn xin hoặc lập đường dây tổ chức trẻ em ăn xin chuyên nghiệp.

Các đối tượng phạm tội ma túy ngày càng tinh vi, trong đó có chiêu trò dùng trẻ em như “lá chắn” vô tội để vận chuyển ma túy qua các chốt kiểm soát.

Ví dụ: Nhét ma túy vào túi xách, balô, áo khoác, thậm chí bỉm sữa của trẻ nhỏ; Dùng trẻ em đi cùng để tạo vỏ bọc gia đình, đánh lạc hướng lực lượng chức năng. Nếu hành vi được chứng minh có dấu hiệu vận chuyển, tàng trữ, mua bán trái phép chất ma túy, người vi phạm sẽ bị truy cứu theo các điều từ 249 đến 252 BLHS có thể bị phạt tù đến tử hình. Và nếu ma túy được giấu trong đồ dùng hoặc trên người trẻ dưới 16 tuổi, đây được coi là lợi dụng trẻ em để phạm tội, đủ để cấu thành tình tiết tăng nặng, khiến mức hình phạt cao hơn rất nhiều so với mức cơ bản.

Trong thực tế hiện nay, không ít vụ việc cho thấy một số đối tượng đã huấn luyện trẻ cách móc túi, tẩu thoát, phân công địa bàn hoạt động và sử dụng trẻ em như một phần của tổ chức tội phạm có hệ thống. Nếu hành vi chiếm đoạt tài sản của trẻ đạt ngưỡng theo Điều 173 BLHS, thì trẻ em có thể được miễn trách nhiệm hình sự do chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm. Nhưng người đứng sau tổ chức, điều hành, hoặc cha mẹ chỉ đạo con mình đi móc túi, sẽ bị truy cứu về tội trộm cắp tài sản với tình tiết tăng nặng vì đã lợi dụng trẻ dưới 16 tuổi.

Mức độ nghiêm trọng và hướng xử lý

Không thể “mượn tay” trẻ nhỏ để phạm tội rồi thoát tội

Một số người có tâm lý: “Trẻ em thì không bị xử lý hình sự”, nên sẵn sàng lợi dụng điều này để qua mặt pháp luật. Tuy nhiên, pháp luật hiện hành xử lý người lớn, không xử lý hình sự trẻ em dưới 14 tuổi (và chỉ xử lý một số tội nghiêm trọng với trẻ từ 14 đến dưới 16 tuổi). Việc lợi dụng chính sách nhân đạo của luật hình sự để che giấu tội ác là hành vi đáng bị lên án và bị trừng phạt nặng hơn, thể hiện rõ qua tình tiết tăng nặng tại Điều 52 BLHS.

Không còn là “vi phạm nhỏ” hay “lỗi đạo đức” – mà là tội phạm hình sự nghiêm trọng

Trong nhiều vụ án, việc lợi dụng trẻ em để phạm tội không còn dừng ở mức “đạo đức xã hội”, mà đã cấu thành tội phạm nguy hiểm. Khi hành vi đủ dấu hiệu cấu thành tội phạm – như đã phân tích ở trên – người thực hiện sẽ bị truy tố, không còn là mức xử phạt hành chính đơn thuần. Đặc biệt, khi áp dụng tình tiết tăng nặng, Tòa án có quyền chuyển sang khung hình phạt cao hơn hoặc tăng mức hình phạt trong khung đang xét xử.

Kết luận – Cần thức tỉnh trách nhiệm làm cha mẹ

Không có bất kỳ lý do nào, kể cả nghèo khó, khốn cùng hay thiếu hiểu biết, có thể biện minh cho việc đưa con cái mình vào con đường phạm tội. Trẻ em là nạn nhân chứ không phải đồng phạm. Việc dùng con mình để trục lợi, phạm tội không chỉ vi phạm pháp luật mà còn gây tổn hại nghiêm trọng đến nhân cách, tâm lý và tương lai của trẻ. Nếu chúng ta không bảo vệ được trẻ em thì chính chúng ta đang tạo ra một xã hội với thế hệ tội phạm mới trong tương lai.

Xem thêm 

Bóng tối của lòng tin: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và những hệ lụy đau lòng

Mở Công ty tư vấn du học rồi lừa đảo hàng chục người

Công Ty Bất Động Sản Lừa Đảo: Dấu Hiệu và Cách Phòng Tránh(Mở trong cửa số mới)