Kêu gọi hiến máu giúp trẻ em mắc bệnh hiếm – khi thông tin sai lệch bị lợi dụng để trục lợi

Khi lòng tốt bị lợi dụng

Trong những năm gần đây, phong trào hiến máu nhân đạo đã lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng, đặc biệt là các chiến dịch kêu gọi “hiến máu giúp trẻ em mắc bệnh máu hiếm”. Tuy nhiên, một số đối tượng đã lợi dụng hình ảnh trẻ em bệnh nặng, đưa thông tin sai lệch về bệnh viện, người bệnh, để vận động hiến máu không đúng mục đích. Nghiêm trọng hơn, sau khi nhận được đơn vị máu hoặc phiếu chứng nhận hiến máu, các đối tượng này đem bán hoặc đổi lấy hiện vật có giá trị nhằm trục lợi cá nhân. Hành vi này không chỉ vi phạm đạo đức mà còn có dấu hiệu xâm phạm đến trật tự quản lý xã hội và tài sản của người khác.

Phân tích hành vi và dấu hiệu pháp lý

2.1. Hành vi giả mạo thông tin để kêu gọi hiến máu có dấu hiệu “gian dối”?

Các hình thức gian dối thường gặp trong vụ việc:

• Sử dụng hình ảnh trẻ em mắc bệnh nặng không đúng sự thật;
• Mạo danh người thân, cán bộ y tế hoặc tổ chức thiện nguyện để kêu gọi hiến máu;
• Đưa thông tin không có thật về bệnh viện cần máu khẩn cấp, gây hiểu lầm nghiêm trọng;
• Tạo fanpage, nhóm mạng xã hội để tổ chức hoạt động hiến máu “vì cộng đồng” nhưng thu gom phiếu hiến máu để đổi quà, nhận tiền hoặc các lợi ích vật chất khác.

Trong trường hợp này, người hiến máu tin vào mục đích nhân đạo, tin vào thông tin được cung cấp, từ đó tham gia hiến máu hoặc chuyển khoản ủng hộ. Như vậy, hành vi cung cấp thông tin sai lệch chính là thủ đoạn gian dối – dấu hiệu cấu thành của nhiều tội phạm xâm phạm quyền sở hữu.

2.2. Có thể xử lý theo Điều 174 – Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản không?

Căn cứ pháp lý:

Điều 174 BLHS quy định về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản: “Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác…” với định lượng từ 2 triệu đồng trở lên hoặc dưới 2 triệu nhưng gây hậu quả nghiêm trọng, đã bị xử phạt hành chính… thì có thể bị truy cứu.

Phân tích áp dụng:

• Nếu đối tượng kêu gọi chuyển khoản tiền “đóng góp” vì trẻ em mắc bệnh, nhưng thực tế không có bệnh nhân nào như mô tả – hành vi này đủ yếu tố cấu thành tội lừa đảo;
• Nếu không có chuyển khoản tiền, mà chỉ lợi dụng phiếu hiến máu để đổi quà hoặc bán lại (trong khi không thực hiện hoạt động nhân đạo như cam kết), việc xác định giá trị tài sản chiếm đoạt là yếu tố then chốt: Giá trị quà, phiếu hoặc lợi ích vật chất thu được có thể được tính thành tài sản chiếm đoạt.

2.3. Có thể xử lý theo Điều 288 – Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng không?

Căn cứ pháp lý:

Khoản 1 Điều 288 BLHS quy định: “Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, gây thiệt hại từ 50 triệu đồng trở lên hoặc đã bị xử phạt hành chính… thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự”:

• Đưa lên mạng máy tính, mạng viễn thông thông tin trái phép;
• Mua bán, trao đổi, tặng cho trái phép thông tin;
• Sử dụng thông tin mạng để chiếm đoạt tài sản.

Phân tích áp dụng:

• Việc đăng tải, chia sẻ thông tin giả mạo về bệnh nhân cần máu có thể bị xem là đưa thông tin sai sự thật lên mạng, nếu gây hậu quả hoặc thiệt hại nghiêm trọng;
• Nếu sử dụng mạng xã hội để mời gọi hiến máu, sau đó thu gom phiếu và bán lại, hành vi này có thể bị xử lý theo khoản 2 Điều 288 nếu giá trị tài sản hoặc lợi ích thu được đủ định lượng (trên 200 triệu đồng là mức nghiêm trọng).

Khó khăn trong thực tiễn xử lý

• Giá trị chiếm đoạt khó định lượng: Hiến máu là hành vi tình nguyện, phi thương mại. Việc quy đổi giá trị tài sản bị chiếm đoạt trong hành vi “thu gom phiếu hiến máu” có thể gây tranh cãi;
• Chưa có chế tài cụ thể về “phiếu hiến máu”: Pháp luật chưa coi đây là tài sản hay chứng chỉ có giá, gây khó khăn trong việc định danh tài sản bị chiếm đoạt;
• Ý chí chủ quan của người hiến máu: Nếu người hiến máu tự nguyện mà không yêu cầu hoàn lại tài sản, có thể làm giảm yếu tố “thiệt hại” để cấu thành tội phạm.

Kiến nghị và hướng xử lý

Tăng cường giám sát hoạt động kêu gọi hiến máu trên mạng: Cần có sự kiểm soát của cơ quan y tế và cơ quan quản lý mạng đối với các hoạt động thiện nguyện có liên quan đến sức khỏe cộng đồng;

Cảnh báo cộng đồng: Người dân cần xác minh rõ nguồn tin, liên hệ bệnh viện hoặc tổ chức chính thức trước khi hiến máu hay chuyển khoản;

Trường hợp có dấu hiệu trục lợi, các cơ quan điều tra cần sớm vào cuộc, xem xét khởi tố theo Điều 174 hoặc Điều 288, tùy theo thủ đoạn, hậu quả và hành vi cụ thể.

Kết luận

Lòng tốt không thể bị lợi dụng như một công cụ để trục lợi. Hành vi giả danh tổ chức, cung cấp thông tin sai sự thật để kêu gọi hiến máu rồi thu lợi không chỉ vi phạm đạo đức mà còn có thể cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174) hoặc đưa thông tin sai lệch trên mạng nhằm trục lợi (Điều 288).

Việc xử lý nghiêm minh sẽ không chỉ bảo vệ người dân khỏi bị lừa đảo mà còn giữ vững niềm tin vào các hoạt động thiện nguyện chân chính – nơi mà sự sẻ chia không bị lạm dụng, và lòng nhân ái không trở thành mảnh đất màu mỡ cho tội phạm phát triển.

Xem thêm 

Việc áp giá điện cho đối tượng sinh viên, người lao động thuê trọ được quy định ra sao?

Rủi ro trong hợp đồng mua bán? – LUẬTSƯ.NET giúp bạn bảo vệ quyền lợi

Luật Sư Tư Vấn Pháp Luật Miễn Phí Qua Điện Thoại 24/7