Khi "Thanh tra" là thiết bị của bạn: Biến video/audio thành "bằng chứng thép"

Đánh giá bài viết

Những đoạn ghi âm cuộc trò chuyện hay những thước phim quay vội liệu có thể vượt ra khỏi khuôn khổ của kỷ niệm cá nhân hay nội dung giải trí đơn thuần? Câu trả lời là có. Trong rất nhiều trường hợp, chính những file âm thanh hay video tưởng chừng vô thưởng vô phạt ấy lại có thể trở thành “nhân chứng sống” đắt giá, thậm chí là bằng chứng “thép” có sức nặng pháp lý trong các vụ việc tranh chấp, tố tụng. Tuy nhiên, để những “lời khai” này được chấp nhận trước tòa án hay các cơ quan chức năng, cần tuân thủ những quy định chặt chẽ về tính hợp pháp và xác thực. Vậy làm thế nào để “hô biến” những file đa phương tiện thành chứng cứ có giá trị?

Hãy cùng LUATSU.NET tìm hiểu nhé!

1. Bản ghi âm, ghi hình là gì? vai trò trong tố tụng pháp lý

Bản ghi âm, ghi hình là các tài liệu lưu trữ âm thanh, hình ảnh, hoặc cả hai, được tạo ra bằng các thiết bị như điện thoại, máy quay, camera, hoặc máy ghi âm. Trong đời sống hàng ngày, bạn có thể ghi âm một cuộc trò chuyện về hợp đồng, ghi hình một sự kiện tranh chấp, hoặc lưu lại bằng chứng về hành vi vi phạm pháp luật. Với sự phổ biến của smartphone và các thiết bị công nghệ, việc thu thập bản ghi âm, ghi hình đã trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, để sử dụng chúng làm chứng cứ trong các vụ án dân sự, hình sự, hoặc hành chính, bạn cần hiểu rõ quy định pháp luật.

Theo Điều 93 Luật Tố tụng Dân sự 2015 quy định về định nghĩa chứng cứ như sau:

Chứng cứ trong vụ việc dân sự là những gì có thật được đương sự và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác giao nộp, xuất trình cho Tòa án trong quá trình tố tụng hoặc do Tòa án thu thập được theo trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định và được Tòa án sử dụng làm căn cứ để xác định các tình tiết khách quan của vụ án cũng như xác định yêu cầu hay sự phản đối của đương sự là có căn cứ và hợp pháp.

Tương tự, theo Điều 86 Luật Hình sự 2015 quy định:

Chứng cứ là những gì có thật, được thu thập theo trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định, được dùng làm căn cứ để xác định có hay không có hành vi phạm tội, người thực hiện hành vi phạm tội và những tình tiết khác có ý nghĩa trong việc giải quyết vụ án.

Từ các quy định trên, Luatsu.net nhấn mạnh rằng bản ghi âm, ghi hình được xem là dữ liệu điện tử và có thể là nguồn chứng cứ nếu đáp ứng các điều kiện pháp lý. Vai trò của chúng trong tố tụng là rất lớn, bao gồm:

Chứng minh sự thật: Bản ghi âm, ghi hình có thể làm rõ các tình tiết quan trọng của vụ án, ví dụ như nội dung thỏa thuận miệng, hành vi đe dọa, hoặc lời khai của nhân chứng.
Bảo vệ quyền lợi: Đối với nạn nhân, bản ghi âm, ghi hình là bằng chứng mạnh mẽ để yêu cầu bồi thường hoặc truy cứu trách nhiệm.
Hỗ trợ cơ quan tố tụng: Các tài liệu này giúp tòa án, công an, hoặc viện kiểm sát xác định sự thật khách quan, tránh oan sai.

2. Điều kiện để bản ghi âm, ghi hình được công nhận là chứng cứ

Để bản ghi âm, ghi hình được tòa án công nhận là chứng cứ hợp pháp, bạn phải đảm bảo đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt theo pháp luật.

Theo khoản 2 Điều 95 Luật Tố tụng Dân sự 2015:

Tài liệu nghe được, nhìn được được coi là chứng cứ nếu được xuất trình kèm theo văn bản trình bày của người có tài liệu đó về xuất xứ của tài liệu nếu họ tự thu âm, thu hình hoặc văn bản có xác nhận của người đã cung cấp cho người xuất trình về xuất xứ của tài liệu đó hoặc văn bản về sự việc liên quan tới việc thu âm, thu hình đó.

Ngoài ra, Nghị quyết 04/2012/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối cao quy định thêm, cụ thể tại điểm b khoản 2 Điều 3 Nghị quyết 04/2012/NQ-HĐTP quy định như sau:

Các tài liệu nghe được, nhìn được phải được xuất trình kèm theo văn bản xác nhận xuất xứ của tài liệu đó hoặc văn bản về sự việc liên quan tới việc thu âm, thu hình đó. Các tài liệu này có thể là băng ghi âm, đĩa ghi âm, băng ghi hình, đĩa ghi hình, phim, ảnh,… Nếu đương sự không xuất trình các văn bản nêu trên, thì tài liệu nghe được, nhìn được mà đương sự giao nộp không được coi là chứng cứ.

Từ các quy định trên, có thể tóm tắt các điều kiện để bản ghi âm, ghi hình được công nhận trong tố tụng dân sự cụ thể như sau:

Tính xác thực: Bản ghi âm, ghi hình phải rõ ràng, không bị chỉnh sửa, cắt ghép, và phản ánh đúng sự thật.
Xuất xứ minh bạch: Người nộp phải cung cấp văn bản giải thích nguồn gốc, ví dụ:
Nếu tự ghi âm, ghi hình: Ghi rõ thời gian, địa điểm, hoàn cảnh thu thập.
Nếu nhận từ người khác: Cần văn bản xác nhận của người cung cấp hoặc văn bản liên quan đến sự việc.
Tính liên quan: Nội dung bản ghi âm, ghi hình phải liên quan trực tiếp đến vụ án, ví dụ như chứng minh thỏa thuận, hành vi vi phạm, hoặc lời khai quan trọng.
Thừa nhận của các bên: Nếu các bên trong vụ án đồng ý rằng nội dung bản ghi âm, ghi hình là đúng sự thật, tòa án có thể chấp nhận mà không cần văn bản xác nhận xuất xứ.

Theo Điều 99 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 định nghĩa về bản ghi âm, ghi hình được xem là dữ liệu điện tử cụ thể như sau:

Dữ liệu điện tử là ký hiệu, chữ viết, chữ số, hình ảnh, âm thanh hoặc dạng tương tự được tạo ra, lưu trữ, truyền đi hoặc nhận được bởi phương tiện điện tử.
Dữ liệu điện tử được thu thập từ phương tiện điện tử, mạng máy tính, mạng viễn thông, trên đường truyền và các nguồn điện tử khác.
Giá trị chứng cứ của dữ liệu điện tử được xác định căn cứ vào cách thức khởi tạo, lưu trữ hoặc truyền gửi dữ liệu điện tử; cách thức bảo đảm và duy trì tính toàn vẹn của dữ liệu điện tử; cách thức xác định người khởi tạo và các yếu tố phù hợp khác.

Lưu ý: Trong tố tụng hình sự, bản ghi âm, ghi hình phải được thu thập hợp pháp, tức là tuân thủ trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Nếu bản ghi âm, ghi hình được thu thập bất hợp pháp (ví dụ, ghi lén trái phép), chúng có thể chỉ được xem là tài liệu tham khảo, không có giá trị chứng minh.

3. Bản ghi âm, ghi hình lén có hợp pháp không?

Trong tố tụng dân sự, pháp luật không cấm ghi âm, ghi hình lén, miễn là tài liệu đáp ứng các điều kiện tại Điều 95 LuậtTố tụng Dân sự 2015 (đã nêu ở trên). Tuy nhiên, trong tố tụng hình sự, khoản 2 Điều 86 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định:

Những gì có thật nhưng không được thu thập theo trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định thì không có giá trị pháp lý và không được dùng làm căn cứ để giải quyết vụ án hình sự.

Điều này có nghĩa là, nếu bản ghi âm, ghi hình lén được thu thập trái pháp luật (ví dụ, xâm phạm quyền riêng tư nghiêm trọng hoặc vi phạm quy định về ghi âm trong điều tra), chúng có thể bị từ chối. Ngoài ra, Điều 21 Hiến pháp 2013 và Điều 38 Luật Dân sự 2015 bảo vệ quyền riêng tư, nên việc ghi âm, ghi hình lén có thể bị coi là vi phạm nếu gây tổn hại danh dự, nhân phẩm.

Kết luận:

Bản ghi âm, ghi hình không chỉ là những tệp tin vô tri lưu giữ khoảnh khắc, mà còn có tiềm năng trở thành chứng cứ pháp lý quan trọng. Tuy nhiên, để những “lời khai” bằng hình ảnh, âm thanh này thực sự có giá trị trước tòa án hay các cơ quan chức năng, chúng cần tuân thủ những quy tắc chặt chẽ. Từ việc thu thập hợp pháp, đảm bảo tính nguyên vẹn và xác thực, cho đến việc nội dung phải liên quan trực tiếp đến vụ việc và được nộp đúng thủ tục, mỗi bước đều tối quan trọng. Việc hiểu rõ và thực hiện đúng các quy định này sẽ biến một đoạn video, một đoạn ghi âm bình thường thành một công cụ mạnh mẽ để làm sáng tỏ sự thật và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

LUẬTSƯ.NET – LUẬT SƯ GIỎI TP.HCM

📞 Số điện thoại: 0364919191 – 0919989876
📍 Địa chỉ: Số 11 Đường Số 7, KDC CityLand Park Hills, Phường 10, Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh 700000
🌐 Website: www.luậtsư.net
📧 Email: tuvanmienphi@luậtsư.net

“Chọn chúng tôi, chọn giải pháp pháp lý hiệu quả nhất!

Tại sao chọn LUẬTSƯ.NET?

Đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm: Chúng tôi đã xử lý thành công hàng trăm vụ tranh chấp nợ khó đòi, từ cá nhân đến doanh nghiệp.
Tư vấn toàn diện: Hỗ trợ khách hàng từ giai đoạn tư vấn ban đầu đến khi thi hành án.
Chi phí minh bạch: Cam kết chi phí dịch vụ hợp lý, rõ ràng, không phát sinh.
Thời gian giải quyết nhanh chóng: Luật sư của chúng tôi luôn đặt lợi ích khách hàng lên hàng đầu và tối ưu hóa thời gian xử lý vụ việc.