BẠO LỰC GIA ĐÌNH – KHI NÀO LÀ TỘI ÁC VÀ CẦN XỬ LÝ HÌNH SỰ?

Pháp luật Việt Nam đã có những quy định rõ ràng để bảo vệ nạn nhân bạo lực gia đình, từ xử phạt hành chính đến truy cứu trách nhiệm hình sự. Cụ thể, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình 2022 và Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) là những công cụ pháp lý quan trọng. Trong đó, Điều 185 Bộ luật Hình sự quy định về tội “Hành hạ ông, bà, cha, mẹ, vợ, chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình” chính là căn cứ để xử lý các hành vi bạo lực gia đình nghiêm trọng.

1. Bạo lực gia đình bị xử phạt hành chính khi nào?

Trước khi cân nhắc đến trách nhiệm hình sự, nhiều hành vi bạo lực gia đình sẽ bị xử phạt hành chính. Theo khoản 1 Điều 52 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, các hành vi sau đây có thể bị phạt tiền từ 5 triệu đồng đến 8 triệu đồng:

• Xâm hại sức khỏe thành viên gia đình (gây thương tích nhưng chưa đến mức phải truy cứu hình sự).
• Xúc phạm danh dự, nhân phẩm.
• Ngăn cản thành viên gia đình thực hiện quyền, nghĩa vụ.

Ngoài ra, người vi phạm còn có thể phải thực hiện các biện pháp bổ sung như xin lỗi công khai hoặc cấm tiếp xúc nạn nhân.

Ví dụ: Một người chồng thường xuyên chửi mắng, đe dọa vợ con bằng những lời lẽ xúc phạm, đập phá đồ đạc trong nhà nhưng chưa gây thương tích nghiêm trọng. Đây là hành vi có thể bị xử phạt hành chính. Tuy nhiên, nếu hành vi này diễn ra thường xuyên, kéo dài và gây tổn thương tâm lý nặng nề, nó có thể được xem xét để xử lý hình sự.

2. Khi nào hành vi bạo lực gia đình bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 185 Bộ luật Hình sự?

Theo Điều 185 Bộ luật Hình sự quy định về tội “Hành hạ ông, bà, cha, mẹ, vợ, chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình” là căn cứ pháp lý quan trọng để xử lý hình sự các hành vi bạo lực gia đình. Để cấu thành tội phạm Điều 185 BLHS quy định rằng: “Người nào đối xử tàn ác hoặc làm nhục ông, bà, cha, mẹ, vợ, chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình, trong trường hợp đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà còn vi phạm, hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm…” sẽ bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Điều này có nghĩa, để xử lý hình sự người có hành vi hành hạ người thân, cần có một trong hai điều kiện sau:

• Đã bị xử phạt hành chính về hành vi tương tự nhưng vẫn tiếp tục tái phạm.
• Đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn tái phạm.

Lưu ý quan trọng: Tội danh này nhấn mạnh tính chất “hành hạ về tinh thần hoặc thể xác” một cách thường xuyên, kéo dài và có chủ đích, khác với những hành vi xâm hại bộc phát hoặc do mâu thuẫn nhất thời.

3. Hành vi hành hạ tinh thần cũng là tội phạm

Rất nhiều vụ án thực tế cho thấy, hành vi hành hạ tinh thần cũng có thể cấu thành tội phạm. Ví dụ, việc hành hạ con riêng của vợ/chồng bằng cách chửi rủa, miệt thị, bắt nhịn ăn, nhốt trong phòng, ngăn cản đến trường… kéo dài trong nhiều tháng, gây sang chấn tâm lý nặng nề cho trẻ – hoàn toàn đủ yếu tố để xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 185 BLHS.

Ví dụ thực tế đau lòng:

• Vụ việc tại TP.HCM: Một bé gái 8 tuổi bị mẹ kế bạo hành cả thể xác lẫn tinh thần trong thời gian dài, dẫn đến tử vong. Đây là minh chứng đau lòng về sự coi thường tính mạng người khác. Dù ban đầu hành vi có thể là bạo hành tinh thần, nhưng sau đó đã gây ra hậu quả chết người và bị xử lý hình sự nghiêm khắc theo tội danh nặng hơn.
• Vụ án tại tỉnh Ninh Thuận: Anh D thường xuyên chửi bới, đòi đánh cháu H giữa đường, thậm chí còn bị tác động vào người nhiều lần dẫn đến ám ảnh tâm lý. Tòa án nhận định, hành vi của D đủ yếu tố cấu thành tội “Hành hạ con” theo Điều 185 BLHS và bị cáo D phải chịu mức án 15 tháng tù cho hành vi của mình.

4. Vai trò của cộng đồng và cơ quan chức năng

Bạo lực gia đình, đặc biệt đối với trẻ em và người già, thường diễn ra âm thầm trong bóng tối. Nạn nhân có thể bị phụ thuộc tài chính, tình cảm, khiến họ khó lòng tự lên tiếng. Do đó, sự vào cuộc của hàng xóm, nhà trường, tổ dân phố, và đặc biệt là cơ quan công an địa phương là cực kỳ quan trọng.

Việc tố giác sớm và xử lý nghiêm minh ngay từ khi có dấu hiệu vi phạm là cách hiệu quả nhất để ngăn chặn những hậu quả nghiêm trọng, bảo vệ nạn nhân và răn đe xã hội.

5. Kết luận: Pháp luật là “lá chắn”, hãy hiểu và sử dụng nó!

Quy định tại Điều 185 Bộ luật Hình sự cùng các quy định liên quan không chỉ là “cái roi pháp lý” mà còn là tuyên ngôn về quyền được sống trong an toàn, được tôn trọng phẩm giá của mỗi người trong gia đình. Đừng để sự chậm trễ trong nhận thức và hành động biến một hành vi hành hạ tinh thần thành tội ác không thể cứu vãn.

Xem thêm 

Bóng tối của lòng tin: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và những hệ lụy đau lòng

Mở Công ty tư vấn du học rồi lừa đảo hàng chục người

Công Ty Bất Động Sản Lừa Đảo: Dấu Hiệu và Cách Phòng Tránh(Mở trong cửa số mới)