Biện pháp tư pháp trong xử lý hình sự là những biện pháp được áp dụng nhằm khắc phục hậu quả do tội phạm gây ra, đảm bảo tính công bằng và hỗ trợ cho công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm. Các biện pháp này không phải là hình phạt nhưng có thể được áp dụng độc lập hoặc kèm theo hình phạt chính. Bài viết này sẽ giúp bạn tìm hiểu về vấn đề này.
1.Các biện pháp tư pháp áp dụng đối với người phạm tội
a) Tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm (Điều 47 BLHS 2015)
- Áp dụng đối với vật, tiền do phạm tội mà có hoặc được sử dụng để phạm tội.
- Không tịch thu nếu người sở hữu hợp pháp không biết hoặc không liên quan đến hành vi phạm tội.
b) Trả lại tài sản, khôi phục quyền lợi hợp pháp cho người bị hại (Điều 48 BLHS 2015)
- Bị cáo phải hoàn trả tài sản đã chiếm đoạt hoặc bồi thường thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra.
- Nếu không có khả năng bồi thường ngay, có thể thực hiện theo từng đợt theo quy định pháp luật.
c) Buộc công khai xin lỗi (Điều 48 BLHS 2015)
- Áp dụng với các tội phạm xâm phạm danh dự, nhân phẩm, quyền lợi hợp pháp của cá nhân, tổ chức.
- Việc xin lỗi phải thực hiện công khai theo quy định của Tòa án.
d) Buộc thực hiện một số nghĩa vụ nhất định (Điều 48 BLHS 2015)
- Áp dụng trong trường hợp người phạm tội phải thực hiện một số hành vi để khắc phục hậu quả, như:
- Xây dựng lại công trình đã phá hủy.
- Thực hiện trách nhiệm chăm sóc, nuôi dưỡng theo nghĩa vụ pháp lý.
e) Giáo dục tại xã, phường, thị trấn (Điều 89 BLHS 2015)
- Áp dụng với người dưới 18 tuổi phạm tội nhưng chưa đến mức phải chịu hình phạt tù.
- Thời gian giáo dục từ 6 tháng đến 1 năm.
2.Các biện pháp tư pháp áp dụng đối với pháp nhân thương mại phạm tội
Theo Điều 82 BLHS 2015, pháp nhân thương mại phạm tội có thể bị áp dụng các biện pháp tư pháp sau:
- Tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm
- Trả lại tài sản, sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại; buộc công khai xin lỗi
- Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu;
- Buộc thực hiện một số biện pháp nhằm khắc phục, ngăn chặn hậu quả tiếp tục xảy ra.
Tòa án có thể quyết định áp dụng biện pháp tư pháp buộc pháp nhân thương mại phạm tội phải khôi phục lại tình trạng ban đầu đã bị thay đổi do hành vi phạm tội của mình gây ra.
Căn cứ vào từng trường hợp phạm tội cụ thể, Tòa án có thể quyết định buộc pháp nhân thương mại phạm tội phải thực hiện một hoặc một số biện pháp sau đây nhằm khắc phục, ngăn chặn hậu quả của tội phạm:
- Buộc tháo dỡ công trình, phần công trình xây dựng không có giấy phép hoặc xây dựng không đúng với giấy phép;
- Buộc khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh;
- Buộc đưa ra khỏi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hoặc tái xuất hàng hóa, vật phẩm, phương tiện được đưa vào lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nhập khẩu trái với quy định của pháp luật hoặc được tạm nhập, tái xuất nhưng không tái xuất theo đúng quy định của pháp luật; hàng hóa nhập khẩu, quá cảnh xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng hóa giả mạo quyền sở hữu trí tuệ, phương tiện, nguyên liệu, vật liệu nhập khẩu được sử dụng chủ yếu để sản xuất, kinh doanh hàng hóa giả mạo về sở hữu trí tuệ sau khi đã loại bỏ yếu tố vi phạm;
- Buộc tiêu hủy hàng hóa, vật phẩm gây hại cho sức khỏe con người, vật nuôi, cây trồng và môi trường, văn hóa phẩm có nội dung độc hại hoặc tang vật khác thuộc đối tượng bị tiêu hủy theo quy định của pháp luật;
- Buộc loại bỏ yếu tố vi phạm trên hàng hóa, bao bì hàng hóa, phương tiện kinh doanh, vật phẩm;
- Buộc thu hồi sản phẩm, hàng hóa vi phạm đang lưu thông trên thị trường.
3. Lưu ý khi áp dụng biện pháp tư pháp
- Có thể áp dụng cùng với hình phạt hoặc độc lập tùy theo từng trường hợp cụ thể.
- Không mang tính chất trừng phạt mà nhằm khắc phục hậu quả do tội phạm gây ra.
- Đối với người dưới 18 tuổi, biện pháp tư pháp được ưu tiên hơn hình phạt nhằm đảm bảo tính giáo dục.
Kết luận
Các biện pháp tư pháp trong xử lý hình sự đóng vai trò quan trọng trong việc khắc phục hậu quả, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị hại và đảm bảo công bằng trong xét xử. Việc áp dụng đúng đắn các biện pháp này giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của tội phạm đối với xã hội và thúc đẩy tính nhân đạo trong tư pháp hình sự.
Xem thêm:
Các hình phạt trong Bộ luật Hình sự và những lưu ý khi áp dụng
Các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trong Bộ luật Hình sự
