1. Khái niệm phân biệt đối xử trong quan hệ lao động và phân biệt đối xử trong hoạt động công đoàn.
Phân biệt đối xử trong lao động: Theo quy định tại khoản 8 Điều 3 của Bộ luật Lao động 2019, phân biệt đối xử trong lao động là hành vi phân biệt, loại trừ hoặc ưu tiên dựa trên chủng tộc, màu da, nguồn gốc quốc gia hoặc nguồn gốc xã hội, giới tính, tôn giáo, tuổi tác, khuyết tật, tình trạng hôn nhân, mang thai, trách nhiệm gia đình hoặc trên cơ sở tình trạng nhiễm HIV hoặc lý do thành viên công đoàn, hoạt động công đoàn, gây ảnh hưởng đến sự bình đẳng về cơ hội việc làm hoặc đối xử trong việc làm.
Phân biệt đối xử trong hoạt động công đoàn: Là hành vi của người sử dụng lao động hoặc người quản lý doanh nghiệp gây cản trở, hạn chế hoặc gây khó khăn cho hoạt động hợp pháp của tổ chức công đoàn và người lao động tham gia công đoàn.
2. Các hình thức phân biệt đối xử khi tham gia hoạt động công đoàn
- Phân biệt khi tuyển dụng: Từ chối tuyển dụng hoặc sa thải người lao động vì họ tham gia hoặc có ý định tham gia công đoàn.
- Phân biệt về lương, thưởng, phúc lợi: NLĐ tham gia công đoàn bị cắt giảm lương, tiền thưởng hoặc các chế độ đãi ngộ khác so với NLĐ không tham gia công đoàn.
- Phân biệt đối xử trong thăng tiến: Không cho NLĐ cơ hội thăng tiến.
- Phân biệt đối xử trong chấm dứt hợp đồng lao động: chấm dứt hợp đồng lao động vì lý do NLĐ tham gia công đoàn.
3. Chế tài xử phạt hành vi phân biệt đối xử.
Xử phạt hành chính
Theo quy định tại Điều 36 Nghị định 12/2022 NĐ-CP, hành vi phân biệt đối xử đối với người lao động vì lý do thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn sẽ bị xử phạt từ 15.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng.
Truy cứu trách nhiệm hình sự
Trong trường hợp hành vi phân biệt đối xử có dấu hiệu của việc lạm quyền, lợi dụng chức vụ, quyền hạn để gây khó khăn, cản trở hoạt động công đoàn, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” quy định tại Điều 356 Bộ luật Hình sự (sửa đổi, bổ sung năm 2017) với mức phạt:
- Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm
- Phạt tù từ 05 năm đến 10 năm nếu tội phạm tội có tổ chức, phạm tội 2 lần trở lên hoặc gây thiệt hại về tài sản từ 200.000.000 đến dưới 1.000.000.000.000 đồng.
- Phạt tù từ 10 năm đến 15 năm với hành vi gây thiệt hại 1.000.000.000 đồng trở lên
- Hình phạt bổ sung cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm, có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng.
3. Các biện pháp tăng cường bảo vệ người lao động
Nâng cao nhận thức
- Tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật về lao động và công đoàn cho người lao động và người sử dụng lao động.
Hoàn thiện pháp luật
- Xây dựng cơ chế bảo vệ người lao động khiếu nại, tố cáo hành vi phân biệt đối xử.
Tăng cường vai trò của công đoàn
- Tăng cường sự phối hợp giữa công đoàn với các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội trong việc bảo vệ người lao động.
Tăng cường thanh tra, kiểm tra
- Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, đặc biệt là hành vi phân biệt đối xử với người lao động.
Nâng cao trách nhiệm của người sử dụng lao động
- Người sử dụng lao động cần xây dựng văn hóa doanh nghiệp tôn trọng quyền của người lao động, trong đó có quyền tham gia công đoàn.
4. Kết luận
Việc tăng cường bảo vệ người lao động khỏi bị phân biệt đối xử khi tham gia công đoàn là một yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự chung tay của các cơ quan nhà nước, tổ chức công đoàn, người sử dụng lao động và người lao động.
