Kê khống thiệt hại để nhận tiền đền bù thiên tai – Có thể bị xử lý hình sự?

Kê khống để “hưởng thêm hỗ trợ” – Hành vi không hiếm gặp sau thiên tai

Mỗi mùa mưa bão, hàng chục tỉnh thành trên cả nước bị ảnh hưởng nặng nề, với thiệt hại lớn về nhà ở, cây trồng, vật nuôi. Để kịp thời hỗ trợ, Nhà nước thường có chính sách chi trả tiền mặt hoặc cấp hàng hóa thiết yếu cho người dân.

Tuy nhiên, trong quá trình kê khai thiệt hại, có không ít trường hợp người dân cố tình kê khống diện tích đất sản xuất bị ngập, khai tăng số lượng vật nuôi bị chết, mượn hộ khẩu người khác để làm hồ sơ hỗ trợ, thậm chí có nơi còn làm giả cả giấy xác nhận của chính quyền thôn, xã.

Không ít người cho rằng, đây chỉ là hành vi “khôn lỏi”, vi phạm hành chính nhẹ, cùng lắm là bị thu hồi hỗ trợ. Tuy nhiên, theo quy định hiện hành, nếu có thủ đoạn gian dối và mục đích chiếm đoạt tài sản, hành vi này có thể bị xử lý hình sự.

Căn cứ pháp lý: Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025)

Hành vi kê khai sai thông tin, làm giả hồ sơ để nhận hỗ trợ có thể bị xử lý hình sự theo Điều 174 BLHS, cụ thể như sau:

Điều 174. Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản: “Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác…” thì tùy theo giá trị chiếm đoạt sẽ bị:

• Phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm nếu chiếm đoạt từ 02 triệu đồng trở lên (khoản 1);
• Phạt tù đến 07 năm, 15 năm hoặc tù chung thân nếu chiếm đoạt tài sản có giá trị lớn, rất lớn hoặc đặc biệt lớn, hoặc có các tình tiết tăng nặng như “lợi dụng thiên tai để phạm tội” (khoản 2, 3, 4).

Theo điểm l khoản 1 Điều 52 BLHS, hành vi “lợi dụng hoàn cảnh thiên tai để phạm tội” còn được xem là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.

Phân biệt sai sót hành chính và gian dối có chủ đích

Không phải cứ kê sai là phạm tội

Trong thực tế, có người dân kê khai sai vì không nắm rõ quy trình, ghi nhầm diện tích, bị cán bộ hướng dẫn sai, hoặc thiếu hiểu biết pháp luật. Trường hợp này, nếu không có mục đích gian dối, và khi phát hiện sẵn sàng hợp tác, khắc phục hậu quả, thì không cấu thành tội phạm, mà có thể bị xử lý hành chính hoặc thu hồi tiền hỗ trợ.

Nhưng nếu có hành vi gian dối để chiếm đoạt thì là tội phạm

Ngược lại, nếu người thực hiện:

• Biết rõ mình không đủ điều kiện nhận hỗ trợ nhưng vẫn cố tình làm hồ sơ;
• Làm giả giấy xác nhận, khai khống thông tin;
• Mượn tên người khác, mượn hộ khẩu, “phù phép” diện tích thiệt hại;
• Không trả lại tiền/hàng khi bị phát hiện;

Thì những dấu hiệu này cho thấy người đó đã có chủ đích, dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản, và hành vi này đã cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Bảng so sánh pháp lý:

Bài học thực tiễn và cảnh báo pháp lý

Trong thời gian qua, nhiều địa phương đã khởi tố các vụ án lừa đảo chiếm đoạt tiền hỗ trợ thiên tai, đặc biệt khi có sự tiếp tay từ cán bộ địa phương, hoặc hồ sơ được làm giả một cách có tổ chức.

Do đó, người dân cần:

• Trung thực tuyệt đối khi kê khai thiệt hại;
• Không nhờ người khác làm giả hồ sơ;
• Khi phát hiện nhầm lẫn, nên chủ động khai báo và nộp lại hỗ trợ đã nhận để tránh trách nhiệm hình sự.

Kết luận

Không phải mọi hành vi kê khai sai để nhận hỗ trợ thiên tai đều bị xử lý hình sự. Tuy nhiên, nếu có dấu hiệu gian dối có chủ đích nhằm chiếm đoạt tài sản, hành vi đó có thể cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), với mức phạt tù lên đến chung thân.

Việc phân biệt ranh giới giữa vi phạm hành chính và hành vi phạm tội cần dựa trên:

• Ý thức chủ quan (có cố ý hay không),
• Hành vi cụ thể (kê sai hay làm giả),
• Và mức độ hậu quả (chiếm đoạt bao nhiêu, có khắc phục hay không).

Đây là lời cảnh tỉnh cho những ai có suy nghĩ “lách luật để hưởng thêm” – bởi đôi khi chỉ một hành vi nhỏ cũng có thể trở thành tội phạm hình sự nghiêm trọng.

Xem thêm 

Bóng tối của lòng tin: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và những hệ lụy đau lòng

Mở Công ty tư vấn du học rồi lừa đảo hàng chục người

Công Ty Bất Động Sản Lừa Đảo: Dấu Hiệu và Cách Phòng Tránh(Mở trong cửa số mới)