Siết trách nhiệm – Tăng hình phạt: Giải pháp pháp lý ngăn chặn hàng giả xâm nhập thị trường

Mở đầu: Hàng giả – Mối nguy hại len lỏi trong đời sống

Hàng giả không còn là vấn đề “chợ đen” mà đã len lỏi vào các lĩnh vực thiết yếu như dược phẩm, thực phẩm, thiết bị y tế. Những viên thuốc giả, những thực phẩm kém chất lượng không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn đe dọa tính mạng người dân. Trong khi đó, nhiều trường hợp cán bộ buông lỏng quản lý, thiếu trách nhiệm, thậm chí tiếp tay cho hành vi vi phạm nhưng chưa bị xử lý nghiêm minh. Đã đến lúc cần siết lại trách nhiệm và nâng tầm chế tài.

1. Trách nhiệm pháp lý cần rõ ràng – Không thể ‘trách nhiệm tập thể’

Theo quy định tại Điều 360 Bộ luật Hình sự, người có chức vụ, quyền hạn mà thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng – như để lọt hàng giả, không xử lý vi phạm – có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt lên đến 12 năm tù nếu gây thiệt hại lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực nhạy cảm như y tế, an toàn thực phẩm.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều vụ việc chỉ dừng ở kiểm điểm hành chính hoặc chuyển đơn vị công tác, chưa đủ sức răn đe. Vì vậy:

• Cần xác định trách nhiệm cá nhân cụ thể khi hàng giả bị phát hiện tại địa bàn, lĩnh vực phụ trách.
• Xây dựng hệ thống kiểm tra – giám sát hiệu quả chống hàng giả định kỳ, có tiêu chí công khai minh bạch theo ngành, theo địa bàn.
• Những cá nhân có dấu hiệu bao che, làm ngơ hoặc tiếp tay cho đường dây sản xuất – buôn bán hàng giả cần được xử lý hình sự theo Điều 360 và/hoặc Điều 356 BLHS (lợi dụng chức vụ quyền hạn gây hậu quả nghiêm trọng).

2. Kiến nghị sửa luật – Tăng hình phạt đối với lĩnh vực đặc biệt nhạy cảm

Đối với các vụ việc liên quan đến thuốc giả, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, thiết bị y tế kém chất lượng, cần coi đây là lĩnh vực đặc biệt nghiêm trọng, và kiến nghị sửa đổi Bộ luật Hình sự theo hướng:

• Tăng mức hình phạt với hành vi thiếu trách nhiệm trong quản lý ngành dược, thực phẩm, y tế – nơi có rủi ro cao ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
• Bổ sung các tình tiết định khung tăng nặng đối với người vi phạm có yếu tố thỏa thuận, đồng lõa, thông đồng với cơ sở sản xuất hàng giả.
• Áp dụng khái niệm đồng phạm theo Điều 17 BLHS đối với cán bộ, nhân viên công vụ tiếp tay bằng hành vi bỏ qua, bao che hoặc không xử lý đúng quy trình.

Đây không chỉ là trách nhiệm hành chính mà cần chuyển hóa thành trách nhiệm hình sự khi có đủ căn cứ pháp luật.

3. Công khai hóa vi phạm – tạo sức ép xã hội và giúp người dân nhận diện

Trong các chiến lược phòng chống hàng giả, một công cụ mạnh mẽ nhưng chưa được sử dụng rộng rãi là công khai hóa danh sách vi phạm. Cục Quản lý Dược – Bộ Y tế đã đi đầu khi thường xuyên công bố danh sách:

• Thuốc giả, thuốc kém chất lượng, thuốc không đạt tiêu chuẩn
• Cơ sở vi phạm sản xuất, phân phối, nhập khẩu thuốc

Đây là mô hình nên được nhân rộng sang các ngành khác như an toàn thực phẩm, thiết bị y tế, mỹ phẩm, thương mại điện tử.

• Việc công khai giúp người tiêu dùng cảnh giác, đồng thời tạo áp lực lên doanh nghiệp, nhà phân phối và cả cơ quan chức năng phải nâng cao trách nhiệm.
• Điều này cũng phù hợp với quyền được thông tin, quyền tự bảo vệ tài sản, sức khỏe quy định tại Điều 9, 10, 11 và 13 Bộ luật Dân sự 2015.

4. Truyền thông pháp luật sâu – rộng: Hướng đến người yếu thế

Không ít trường hợp người tiêu dùng ở nông thôn, vùng sâu vùng xa, người cao tuổi là nạn nhân của hàng giả do thiếu kiến thức pháp luật và kỹ năng nhận biết.

Giải pháp là cần đa dạng hóa hình thức truyền thông, đặc biệt hướng đến các nhóm dễ bị tổn thương:

• Tổ chức hội thảo pháp luật, tọa đàm tại khu dân cư
• Phát tờ rơi hướng dẫn nhận biết hàng giả – thật
• Sản xuất video ngắn, infographic chia sẻ trên mạng xã hội
• Đưa kiến thức pháp luật phòng chống hàng giả vào nhà trường, tổ dân phố, hội nông dân, hội phụ nữ

Truyền thông phải đi vào thực chất, lặp lại nhiều lần, gắn với địa phương – ngôn ngữ – đặc điểm vùng miền để tạo hiệu quả.

5. Phối hợp liên ngành – Không để pháp luật bị vô hiệu hóa trong thực tiễn

Chống hàng giả không thể chỉ giao cho một ngành. Cần cơ chế phối hợp liên ngành thường xuyên, có cơ quan đầu mối chịu trách nhiệm điều phối và báo cáo kết quả định kỳ. Bên cạnh đó, phải tăng cường áp dụng các biện pháp:

• Tịch thu tang vật, buộc bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng (Điều 48 BLHS và Điều 13 Bộ luật Dân sự)
• Áp dụng hình phạt bổ sung như tước quyền hành nghề, cấm kinh doanh, đình chỉ hoạt động (Điều 41, 42 BLHS)

Kết luận: Chống hàng giả – không chỉ là “cuộc chiến” thương mại, mà là bảo vệ tính mạng và lòng tin

Hàng giả – dù tồn tại dưới hình thức nào – đều đe dọa niềm tin của xã hội, gây tổn thất lớn cho người dân và phá hoại nền kinh tế lành mạnh. Do đó:

• Cần truy cứu trách nhiệm cá nhân khi để lọt hàng giả, không chấp nhận kiểu xử lý “chìm xuồng”.
• Sửa luật – tăng hình phạt – bổ sung trách nhiệm hình sự trong lĩnh vực đặc biệt nhạy cảm như y tế – dược phẩm.
• Minh bạch thông tin và tăng cường tuyên truyền là công cụ hiệu quả trong ngăn ngừa và cảnh báo.

Hàng giả chỉ thật sự bị đẩy lùi khi pháp luật không còn là biểu tượng – mà trở thành công cụ thực thi mạnh mẽ, công minh và hiệu quả trong đời sống thực tế.

Xem thêm 

Bóng tối của lòng tin: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và những hệ lụy đau lòng

Mở Công ty tư vấn du học rồi lừa đảo hàng chục người

Công Ty Bất Động Sản Lừa Đảo: Dấu Hiệu và Cách Phòng Tránh(Mở trong cửa số mới)