Tình trạng ô nhiễm môi trường hiện nay ngày càng nghiêm trọng và rất cần được nhà nước quan tâm. Khi nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm xuất phát từ những khí thải, chất thải từ các nhà máy xí nghiệp và công tác về môi trường của doanh nghiệp còn lỏng lẻo , khiến cho hậu quả xảy ra quá nghiêm trọng dẫn đến việc các doanh nghiệp rơi vào tình trạng chịu trách nhiệm hình sự về môi trường
1 Khái niệm về tội phạm môi trường
Tội phạm về môi trường là hành vi gây nguy hiểm cho xã hội được quy định trong bộ luật hình sự, gây nghiêm trọng đến hệ sinh thái, tài nguyên thiên nhiên và sức khỏe con người. Các hành vi này xuất phát từ cá nhân, tổ chức và đặc biết thường xuyên xảy ra ở các doanh nghiệp, thực hiện nhằm mục tiêu trục lơi kinh tế
2 Các hành vi phạm tội môi trường thường gặp ở doanh nghiệp
Các hành vi phổ biến gây ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường mà các doanh nghiệp thường xuyên “mắc phải”, nhằm phục vụ cho công tác kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp
a. Xả chất thải trái phép
- Cơ sở pháp lý: Điều 235 Bộ luật hình sự 2015 ; Luật bảo vệ môi trường 2020, Nghị định 45/2022/ND-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường
- Việc xử lý chất thải trước khi thải ra môi trường tốn khá nhiều chi phí cho doanh nghiệp, do vậy để tiết kiệm và trục lợi cho donah nghiệp, nhiều doanh nghiệp đã xả chất thải, khí thải độc hại chưa qua xử lý, vượt quá quy chuẩn cho phép.
- Dẫn đến nhiều hậu quả nghiệm trọng, ảnh hưởng đến nguồn nước có thể khiến cho cá bị chết hàng loạt và có thể người dân gặp nguy hiểm khi sử dụng nguồn nước.
b. Khai thác tài nguyên trái phép
- Một số doanh nghiệp với loại hình kinh đoanh dặc thù ví dụ như về gỗ về khoáng sản đã có những hành vi khai thác trái phép gây ảnh hương đến môi trường và hệ sinh thái. Hủy hại rừng tự nhiên dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như: soi mòn, lỡ đất cháy rừng.
- Căn cứ vào Điều 227,228 Bộ luật hình sự 2015, các doanh nghiệp khai thác tài nguyên rừng khoáng sản, đất không có giấy phép , phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi của mình gây ra
- Mức phạt tiền từ 500.000.000 đến 5.000.000.000 hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm trong các hành vi cụ thể gây tổn thất về môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe con người từ 31% đến 60%
c. Sản xuất và tiêu thụ hàng hóa gây hại cho môi trường
- Một số doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh các loại hàng hóa chứa hóa chất nguy hiểm mà không có biện pháp xử lý phù hợp.
d. Tội săn bắt động vật hoang dã
Một số công ty tham gia vào việc săn bắt, buôn bán động vật quý hiếm trái pháp luật. Gây hậu quả nặng nề cho tài nguyên rừng và ảnh hưởng đến công tác bảo vệ động vật quý hiếm
3. Chế tài xử lý
- Về chịu trách nhiệm hình sự: Tùy theo tính chất, mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội, doanh nghiệp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự, như phạt tiền, đình chỉ hoạt động, tước giấy phép, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp.
- Hành chính: Doanh nghiệp có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, như phạt tiền, buộc khắc phục hậu quả, đình chỉ hoạt động.
- Dân sự: Doanh nghiệp có thể phải bồi thường thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra cho môi trường và sức khỏe con người.
4. Phòng tránh và giảm thiểu nguy cơ phạm tội môi trường
- Nâng cao nhận thức và trách nhiệm về bảo vệ môi trường cho cán bộ, công nhân viên.
- Xây dựng và thực hiện hệ thống quản lý môi trường hiệu quả theo tiêu chuẩn ISO 14001.
- Tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.
- Đầu tư vào công nghệ xử lý chất thải, giảm thiểu ô nhiễm.
- Thực hiện kiểm tra, giám sát thường xuyên hoạt động sản xuất, kinh doanh để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm.
- Phối hợp với các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội trong công tác bảo vệ môi trường.
