TRỐN TRÁNH NGHĨA VỤ CẤP DƯỠNG SAU LY HÔN – CÓ BỊ XỬ LÝ HÌNH SỰ?

1. Câu chuyện không của riêng ai

Sau ly hôn, con cái thường là người chịu nhiều tổn thương nhất. Trong nhiều bản án ly hôn, tòa án đã xác định rõ ai là người trực tiếp nuôi con và ai có nghĩa vụ cấp dưỡng. Tuy nhiên, không ít người đã cố tình né tránh trách nhiệm này bằng nhiều cách như không chuyển tiền cấp dưỡng, viện cớ không có thu nhập, thậm chí thay đổi nơi cư trú và cắt đứt liên lạc với người nuôi con. Hành vi đó không chỉ gây khó khăn cho người trực tiếp nuôi dưỡng, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và sự phát triển của trẻ.

Trong bối cảnh đó, nhiều người đặt ra câu hỏi: nếu một người không thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng, thì họ chỉ bị xử lý theo pháp luật dân sự, hay có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự? Bài viết dưới đây sẽ phân tích các quy định hiện hành để làm rõ ranh giới giữa tranh chấp dân sự và tội phạm hình sự.

2. Nghĩa vụ cấp dưỡng là gì?

Theo Điều 107 của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, cha mẹ có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con chưa thành niên, hoặc con đã thành niên nhưng mất khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi sống. Sau khi ly hôn, nếu người không trực tiếp nuôi con không tự nguyện thực hiện nghĩa vụ này thì người còn lại – người đang trực tiếp chăm sóc con – có quyền yêu cầu thi hành án để buộc người kia thực hiện việc cấp dưỡng đúng như bản án hoặc quyết định đã có hiệu lực của tòa án.

Nghĩa vụ cấp dưỡng không chỉ mang tính pháp lý mà còn thể hiện trách nhiệm đạo đức của cha mẹ đối với con cái. Tuy nhiên, nếu người có nghĩa vụ không thực hiện, hệ thống pháp luật sẽ có các cơ chế xử lý tương ứng, từ dân sự đến hình sự tùy theo mức độ vi phạm.

3. Khi nào là vi phạm dân sự?

Thông thường, khi người có nghĩa vụ cấp dưỡng không tự nguyện thực hiện nghĩa vụ, hành vi đó được xem là vi phạm nghĩa vụ dân sự. Người trực tiếp nuôi con có quyền gửi đơn đến cơ quan thi hành án dân sự yêu cầu buộc thi hành bản án, quyết định về cấp dưỡng. Cơ quan thi hành án có thể áp dụng các biện pháp cưỡng chế như khấu trừ thu nhập, kê biên tài sản hoặc ngăn chặn việc xuất cảnh để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.

Tuy nhiên, ở giai đoạn này, nếu người vi phạm chưa từng bị xử phạt vi phạm hành chính, hoặc chưa gây hậu quả nghiêm trọng cho người được cấp dưỡng (ví dụ như không làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tính mạng của con), thì hành vi đó chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm hình sự. Khi đó, biện pháp xử lý vẫn thuộc phạm vi dân sự.

4. Khi nào bị xử lý hình sự theo Điều 186 Bộ luật Hình sự?

Pháp luật hình sự chỉ can thiệp khi hành vi vi phạm đã vượt qua mức độ thông thường và gây ra hậu quả nghiêm trọng cho người được cấp dưỡng. Theo Điều 186 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định rõ: người nào có nghĩa vụ cấp dưỡng theo quy định của pháp luật mà từ chối hoặc trốn tránh thực hiện nghĩa vụ, đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà còn vi phạm, làm cho người được cấp dưỡng rơi vào tình trạng nguy hiểm đến sức khỏe hoặc tính mạng, thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Cụ thể, người phạm tội có thể bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 02 năm, hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm. Như vậy, để cấu thành tội này, cần đồng thời có đủ ba yếu tố: (1) có nghĩa vụ cấp dưỡng hợp pháp; (2) cố ý từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ; (3) đã bị xử phạt hành chính mà tiếp tục vi phạm và gây hậu quả nghiêm trọng.

5. Tình huống thực tiễn để phân biệt

Để phân biệt rõ giữa vi phạm dân sự và hành vi bị xử lý hình sự, chúng ta cùng xét hai tình huống cụ thể.

Tình huống 1: Anh A bị tòa tuyên buộc cấp dưỡng 3 triệu đồng/tháng cho con nhỏ sau ly hôn. Trong suốt một năm, anh không gửi tiền cấp dưỡng nhưng không bị xử phạt hành chính, và người mẹ vẫn đủ điều kiện chăm sóc con tốt. Trường hợp này, hành vi của anh A là vi phạm dân sự, có thể bị cưỡng chế thi hành án nhưng chưa đủ yếu tố để truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tình huống 2: Chị B có nghĩa vụ cấp dưỡng 5 triệu đồng/tháng cho con bị bệnh tim bẩm sinh. Dù có thu nhập ổn định, chị cố tình không thực hiện, từng bị xử phạt hành chính nhưng vẫn tiếp tục trốn tránh. Hậu quả là con không được điều trị kịp thời, sức khỏe suy kiệt nghiêm trọng. Trong trường hợp này, hành vi của chị B có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 186 Bộ luật Hình sự vì đã gây hậu quả nguy hiểm đến sức khỏe, tính mạng của người được cấp dưỡng.

6. Vì sao không nên xem nhẹ nghĩa vụ cấp dưỡng?

Cấp dưỡng không chỉ là một nghĩa vụ pháp lý, mà còn thể hiện trách nhiệm tình cảm và đạo đức của cha mẹ dành cho con. Việc cố tình trốn tránh cấp dưỡng không chỉ làm tổn hại đến sự phát triển thể chất và tinh thần của con trẻ, mà còn khiến người vi phạm có thể bị xử lý hình sự, ảnh hưởng đến uy tín, công việc, thậm chí đối diện với án tù. Do đó, người có nghĩa vụ cần thực hiện đầy đủ, đúng hạn và có trách nhiệm với con cái, dù đã không còn chung sống với người kia sau ly hôn.

7. Kết luận và khuyến nghị

Không phải mọi hành vi không cấp dưỡng đều bị truy tố hình sự, nhưng nếu hội tụ đủ điều kiện pháp lý – đặc biệt là sau khi đã bị xử phạt hành chính mà tiếp tục vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng – thì người vi phạm hoàn toàn có thể bị xử lý theo Điều 186 Bộ luật Hình sự.

Nếu bạn là người nuôi con sau ly hôn và đang gặp khó khăn trong việc yêu cầu cấp dưỡng, hãy:

• Chuẩn bị đầy đủ bản án, quyết định của tòa án;
• Ghi nhận các bằng chứng về hành vi trốn tránh, hậu quả xảy ra;
• Nộp đơn đến cơ quan thi hành án hoặc phản ánh đến cơ quan công an khi có dấu hiệu hình sự;
• Tham vấn luật sư để được tư vấn đúng quy trình, bảo vệ quyền lợi của bạn và con trẻ.

Xem thêm 

Bóng tối của lòng tin: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và những hệ lụy đau lòng

Mở Công ty tư vấn du học rồi lừa đảo hàng chục người

Công Ty Bất Động Sản Lừa Đảo: Dấu Hiệu và Cách Phòng Tránh(Mở trong cửa số mới)